رابطه زوجین با هم به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با هم دیگر دارند موضوع مهمی است. به همین دلیل شناخت سیستم رابطه زوجین در شناخت نوع رابطه و پیداکردن مشکلات رابطه زوجین موثر است.
آنچه میخوانید:
- سیستم رابطه زوجین
- انواع سیستم رابطه زوجین
- مسئولیتپذیری افراطی _ بی مسئولیتی
سیستم رابطه زوجین
سیستم نوعی الگوی تعاملی است. سیستم در طی زمان در میان گروهی از افراد از جمله زوجها،خانوادهها،سازمانها و جوامع شکل میگیرد. رفتار هر شخص در درون یک سیستم بر افراد دیگر تاثیر گذاشته و در عین حال از رفتارهای سایر اعضا تاثیر میپذیرد. یک سیستم همانند مهرههای بازی دومینو است. هر گونه تغییر در رفتار یک شخص معمولا باعث تغییراتی در رفتارهای سایر اعضا میشود. سیستمها قابل پیشبینی هستند. الگوهای تعامل معمولا تکرار شونده هستند. بنابراین هر چه الگوهای پاسخ بیشتر تکراری باشند، فرد با اطمینان بیشتری میتواند آنچه را که بعدا اتفاق خواهد افتاد، پیشبینی کند. که این رفتار رد رابطه زوجین نیز صادق است.
“دان جکسون” با مشاهدهی مقاومت سخت خانوادهها در برابر تغییر اصطلاح ” تعادل خانواده” را مطرح کرد. او مشاهده کرد که چگونه تمایل به حفظ تعادل خانوادهها در جهت حفظ ثبات و اجتناب از تغییر تلاش میکند.حتی زمانی که که تغییر موجب بهبود عضو محبوب خانواده میشد.مطالعات دو دههی اخیر بیش از پیش روشن کرد. رفتار یک شخص در خلا رخ نمیدهد. بلکه تحت تاثیر واکنشهای دیگران است.
یکی از اولین نظریه پردازان سیستمی که مفهوم علیت حلقوی را مطرح کرد. برا اساس علیت حلقوی، هر عمل تا اندازهی توسط رفتار قبلی تعیین میشود. تا اندازهی عمل بعدی را تعیین میکند. سیستمهای رابطه زوجین به عنوان ” زنجیری حلقوی” از محرکها و پاسخها در نظر گرفته میشوند. که در آن رفتار هر فرد پاسخی به رفتار فرد دیگر و هر عمل واکنشی به عمل دیگری است.
انواع سیستمهای رابطه زوجین:
اگر چه به اندازهی تعداد زوجها سیستمهای رابطه زوجین متفاوتی وجود دارد. اما چند سیستم زناشویی متداول وجود دارد که به طور مکرر مشاهده میشود. در اینجا به چند نمونه از این سیستم های متداول اشاره میکنیم:
دنبالهرو _کنارهگیر
علی و مریم نمونهی بارز از یک زوج دنبالهرو _ کنارهگیر هستند. علی دنبالهرو است و بیشتر دوست دارد که وقت خود را با مریم بگذارند.دربارهی احساسات و روابط زناشوییشان صحبت کند و رابطهی جنسی داشته باشد. اما مریم، یک کناره گیر است. بیشتر تنهایی و خودمختاری را دوست دارد. و میخواهد بیشتر وقت را صرف فعالیتهای مستقل نماید. علی هرچه بیشتر دنبالهروی میکند و سعی میکند به مریم نزدیک شود، بیشتر احساس بیمهری و طردشدگی میکند. مریم هم بیشتر از او دوری میکند و بیشتر احساس خفگی و غرق شدن میکند و هر چه مریم بیشتر فاصله میگیرد، سعید بیشتر به تعقیب او میپردازد. در این سیستم رابطه زوجین در سطح نسبتا ثابتی باقی میماند.
سرزنشگر_آشتیجو
سارا و علی دو سال است که با هم ازدواج کردهاند. علی یک سرزنشگر است. مرتبا از طرز فکر، رفتار و ظاهر سارا ایراد میگیرد. اما سارا که یک فرد آشتیجو است. میخواهد به هر قیمتی از بروز اختلاف جلوگیری کند. و همیشه سازش و مصالحه میکند. او خیلی سریع مسئولیت ناراحتی و عصبانیت علی را به عهده میگیرد. سخت تلاش میکند تا ظاهر، رفتار و طرز فکرش را درست کند. چون سارا همیشه خودش را با انتقادات آرش تطبیق میدهد. در نتیجه سبک سرزنشگری آرش را به شیوهی مثبت تقویت مینماید. وقتی سارا با انتقادهای علی مصالحه میکند. او موقتا سرزنشهای خود را متوقف میکند. بدین ترتیب، سازش طلبی سارا به طور منفی تقویت میشود. بنابراین الگوی حاکم بر روابط آنها تقویت شده و تعادل سیستم رابطه زوجین در اینجا حفظ می شود.
پرکار_کم کار
نازنین و امیر ده سال است که ازدواج کردهاند. امیر 47 ساله، وکیل است و نازنین 29 ساله و هیچ وقت کار و شغلی نداشته است. امیر سخاوتمندانه خواستههای نازنین را برآورده میکند. با وجود اینکه انرژی زیادی در دادگاه و دفتر صرف میکند اما باز هم در منزل به نازنین کمک میکند. درمقابل نازنین به ندرت شام آماده میکند. یا چیدمان خانه به صورت مرتب است و اغلب حوصلهی انجام کارها را ندارد و زود خسته میشود.
نازنین معمولا رفتار بسیار زنندهای دارد. شروع به حرف زدن با همکاران امیر به صورت افراطی میکند. زمانی که امیر اعتراض میکند نازنین به کرات عذرخواهی میکند. اما رفتار او هرگز تغییر نمیکند. دلیل برای عدم تغییر نازنین خود امیر است، چرا که او ناخواسته رفتارهای کودکانه و جذاب نازنین را تقویت میکند. اگر چه امیر ظاهرا دلخور میشود. اما در واقع از اینکه نازنین همسر اوست به خودش میبالد. در عوض امیر میکوشد از نازنین مراقبت کند و مطمئن شود که از رابطهی جنسی زناشوییشان راضی است. هر چه نازنین بیشتر رفتارهای سبک نشان میدهد. به همان اندازه ” حس مردانگی” امیر بیشتر تقویت میشود. درنتیجه به طور غیر مستقیم پرچانگی نازنین بیشتر تقویت میشود و این رفتار در رابطه زوجین ادامه مییابد.
چند نمونه از مجموعههای خاص سیستم مسئولیتپذیری افراطی _ بی مسئولیتی نیز وجود دارد که در رابطه زوجین وجود دارد زیر توضیح خواهد داده شد.
مسئولیتپذیری افراطی _ بیمسئولیتی در رابطه زوجین
کودک_ والد
این نوع سیستم در رابطه زوجین، معمولا به این صورت است. یکی از طرفین بدون آنکه نیازهای خود را ببیند مدام در پی برآوره کردن نیازهای طرف مقابل و همچنین مرتب کردن وسامان دادن به کارهای طرف مقابل است، مثالی از این نوع رابطه میتوانید بیان کنید؟
معتاد_ ساقی
گاهی اوقات سیستمهای رابطه زوجین پیرامون مصرف مواد شکل میگیرند. رابطه مینا و دانیال شامل چرخههای از مصرف مواد بود. رفتارهای خاص (مثل دعوا کردن) فقط در زمان مصضرف مواد رخ میداد. رفتارهای دیگر (صحبت کردن درباره بچه ها و نیازهای آنان) فقط در زمان های هشیاری انجام میشد. با اینکه مینا از ته دل میخواست دانیال مصرف مواد را ترک کند. در اغلب موارد به گونهای رفتار میکرد که در واقع به ادامه مصرف مواد به او کمک میکرد. مثلا زمانی که دانیال بخاطر مصرف بیش از حد مواد نمیتوانست سرکارش حاضر شود مینا از ریس او عذرخواهی میکرد.
بیمار_مراقب
بسیاری از سیستمهای رابطه زوجین پیرامون یک بیماری جسمی یا اختلال روانی سازمان مییابند. علی از همان روزهای اول از سردرد های مریم خبر داشت او فردی دلسوز و مراقب بود. از صمیم قلب دوست داشت همسرش حتی ناراحتی جزئی نداشته باشد. در مدت کوتاهی رابطهی آنها بر سردردهای مریم متمرکز شد. تمام سعی علی بر این بود که مریم دچار سردرد نشود. در اینجا گاهی علی باید از خواستههای خودش هم صحبت میکرد اما به دلیل رعایت حال مریم این اتفاق نمیافتاد.
حال با توجه به توضیحات گفته شده سیستم رابطه زوجین خود را میتوانید شناسایی کنید؟ اگر شناختید برای متوقف این چرخه باید چطور عمل کنید؟
برای شناخت بهتر رابطهی زوجی خود واقدام برای بهبود آن با کارشناسان ما میتوانید در ارتباط باشید.