انواع گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن کدامند؟

گیاهان دارویی که در مقاله قبل با عنوان “اهمیت گیاهان دارویی در تقویت سیستم ایمنی در چیست؟” در مورد اهمیت آنها در این زمینه صحبت کردم.

در این مقاله قصد دارم برخی از انواع گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن را معرفی کنم.

پس با من همراه باشید.

انواع گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی

در ادامه چند نوع از بهترین گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن را معرفی می‌کنم.

سرخارگل:

اکیناسه با نام علمی Echinacea purpurea (L.) Moench از خـانواده  Asteraceae یکی از بهترین گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است.

فواید و خواص اکیناسه بسیار زیاد و ناشناخته است . این گیاه بومی امریکای شمالی بوده و اولین بـار در سـال ۱۳۷۲ از مجارسـتان بـه ایـران آورده و نــام ســرخارگل بــر آن نهــاده شــد .

سالهاست که در طب سنتی از گیاه سرخارگل بـه منظـور پیشـگیری و درمـان طیـف گسـترده‌ای از بیماری‌ها از قبیل:

• سرماخوردگی معمـولی
• درمـان سرفه
• عفونت‌های ریوی
• اختلالات جلدی
• و حتـی بیماری‌های مزمن

ناشی از نقـص ایمنـی اسـتفاده می‌شود.

دانشمندان، مطالعات زیادی برای بررسی مواد شیمیایی موجود در ریشه اکیناسه و همچنین قسمت‌های بالایی گیاه انجام ‌داده‌اند.

سرخارگل تعداد سلول‌های سـفید در گـردش را زیـاد و تولیـد اینترفــرون، فــاکتور نکــروز کننــده تومور (TNF و اینترلوکین ۱ ،۲ ،۶ و۱۰) را تحریک می‌کند.

این گیاه با افزایش تولید آنتی بادی IgM و IgG ایمنی همورال را تقویت می‌کند و از طرفی بـا تحریـک ماکروفاژها تولید سـیتوکین‌هـا را افـزایش مـی‌دهـد.

به عـلاوه سـرخارگل تکثیـر لنفوسیتهای T را تقویت می نماید و در نتیجه ایمنی سلولی را افزایش می‌دهد.

اثرات آنتی میکروبیال و ضد التهابی این گیاه نیز در مطالعات متعدد به اثبات رسیده است.

مصرف اکیناسه ممکن‌است باعث واکنش حساسیتی در افراد شود. عوارض جانبی مصرف زیاداکیناسه شامل مشکلات گوارشی، گیجی و تهوع است.

زنان باردار و مادران شیرده نباید گیاه اکیناسه را مصرف‌ کنند.

اکیناسه (سرخارگل) را می‌توان در بیشتر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های سلامت طبیعی به شکل تنتور، عصاره، پماد و قرص یا کپسول پیدا کرد.

عنّـــاب:

عناب میوه‌ و خوراکی بسیار قدرتمندی است که برای سلامتی انسان‌ها فواید فراوانی به ارمغان می‌آورد. نام علمی این گیاه   Ziziphus jujuba Mill.  بوده و درایران عمدتا در استان خراسان جنوبی تولید می‌شود.

طی تاریخ ۱۰۰۰ ساله این گیاه ، بیش از ۴۰۰ رقم مختلف از این گیاه شکل گرفته است. از لحاظ نحوه‌ی مصرف، میوه‌ی عناب را می‌توان به صورت خشکبار یا تازه نوش جان کرد.

در برخی کشورها، هسته‌ی عناب را خارج می‌کنند و آن را به همراه میوه‌های دیگر می‌کوبند و خمیر می‌کنند، سپس کمی شکر به آن می‌زنند و می‌گذارند جلوی آفتاب تا خشک شود (چیزی شبیه لواشک!).

به هر حال، صرف‌نظر از نحوه‌ی مصرف عناب، آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند و ترکیبات ارگانیک موجود در این میوه‌ی شگفت‌انگیز طیف وسیعی از فواید و تاثیرات مثبتی را برای سلامتی به شما هدیه می‌دهند.

اکنون اجازه دهید به نقش عناب در کنترل عملکرد سیستم ایمنی نگاهی عمیق‌تر بیندازیم.

عناب عمدتاً به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و ویتامین A و سایر ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند پلی‌فنول‌ها و فیتون‌ها توانایی  خنثی کردن رادیکال‌های آزاد  و ممانعت از ایجاد استرس اکسیداتیو در سلولها را دارد.

آنتی‌اکسیدان‌ها همچنین تولید سیتوکین‌های التهابی را تنظیم می‌کنند و به این ترتیب سبب تقویت سیستم ایمنی بدن  می‌شوند.

عصاره‌ی عناب، در عین حال، به دلیل داشتن خاصیت ضد حساسیت و ضد آنافیلاکتیک باعث سرکوب آزاد شدن هیستامین می‌شود.

فلاونوئیدهای موجود در این ماده‌ی خوراکی عامل ضد میکروبی قدرتمندی هستند. همچنین در مطالعات تجربی اثبات شده‌است که اسید بتولینیک موجود در عناب با عفونت HIV و آنفلوانزا مبارزه می‌کند.

خواص مصرف عناب

• بهبود وضعیت خواب
• صاف کننده خون  و تولید کننده خون صالح
• درمان سرفه و تنگی نفس
• رفع خشکی گلو
• کاهش استرس و اضطراب
• کاهش التهاب
• محافظت مغز در برابر آسیب‌ها
• ضد حساسیت
• محافظت از کبد در برابر سموم
• خاصیت ضد سرطانی
• اثرات آنتی اکسیدانی
• و جلوگیری از ایجاد التهابات پوستی و اکنه

از جمله خواص این میوه ارزشمند است.

ترکیبات حاوی کوئرستین(سیب):

کوئرستین فلاونوئیدی است که در تعداد زیادی از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود. که از آن جمله می‌توان به سبزیجاتی مانند:

• پیاز
• موسیر
• بروکلی
• فلفل سبز
• گوجه فرنگی
• وکاهو

و میوه هایی مانند:

• سیب
• توت فرنگی
• بلوبری
• ازگیل وتمشک
• و چای سبز

اشاره کرد.

 کوئرستین چگونه می تواند در تعدیل سیستم ایمنی و درمان کرونا موثر باشد؟

کوئرستین باعث بیان ژن تولید اینترفرون(IFN) -g مشتق شده از Th-1 و کاهش بیان  ژن  تولیدکننده IL-4 مشتق از Th-2  می‌شود.

فعال شدن آبشار التهابی از جمله معضلات موجود در درمان کرونا هست که کو ئرستین به خوبی می‌تواند مانع از پیشرفت این آبشار التهابی شود.

پروفایل ضد التهابی کورستین به صورت تاثیر بر سلول‌های ایمنی پوست و جلوگیری از ایجاد عفونت‌های ثانویه پس از شکست سد پوستی مشخص شده است.

عمل ضد التهابی کورستین به دلیل مهار آنزیم‌هایی مانند لیپوکسیژناز و مهار واسطه‌های التهابی نیز ایجاد می‌شود.

کوئرستین با تأثیر عمده روی لکوسیتها و هدف قرار دادن بسیاری از کینازهای سیگنالینگ داخل سلولی و فسفاتازها، آنزیم‌ها و پروتئین‌های غشایی که برای عملکرد خاص سلول بسیار مهم هستند، بر ایمنی و التهاب تأثیر می‌گذارد.

کارکرد کوئرستین در بدن

کوئرستین، احتمالاً با تثبیت غشای سلولی ماست سل‌ها، از تولید و ترشح هیستامین و سایر مواد آلرژیک و التهابی جلوگیری می‌کند.

کوئرستین همچنین با مهار ماست سل‌ها  از طریق جلوگیری از  هجوم  هیستامین، لکوترین‌ها وآزادسازی پروستاگلاندین‌ها و فعالیت پروتئین اثرات ضد التهابی خود را اعمال می‌کند.

سلول‌های ماست سل بر پاتوژنز پاسخ‌های آلرژیک و اختلالات خود ایمنی موثر هستند. آنها همچنین بر آزاد سازی بسیاری از سیتوکین‌ها موثر در واکنش‌های التهابی مانند IL-8 و فاکتور TNF نقش دارند .

سیب شیرین با داشتن طبیعت گرم و تر به عنوان میوه‌ای مفرح در طب سنتی ایران شناخته شده است که باعث تقویت مغز، قلب و کبد می شود.

رب و آب سیب اثرات بیشتری در تقویت قلب،معده و کبد داشته و  در دفع سموم موثر است.

در مجموع سیب که غنی از کوئرستین است علاوه بر افزایش ایمنی باعث کاهش التهاب شده و از طرفی با داشتن ریز مغذی‌ها و اثرات نشاط آوری که دارد در پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ می‌تواند بسیار موثر باشد.

علاوه بر این در مطالعات متعدد اثرات آنتی باکتریال و ضد ویروسی این میوه ارزشمند به اثبات رسیده است.

بر اساس مطالعات انجام شده به نظر می‌رسد  سیب با دارا بودن ترکیب اپیگالوکاتشین گالات(epigallocatechingallat) بتواند در باند شدن و  تجزیه پروتئین های موثر در تکثیر کرونا ویروس داشته باشد.

یکی از فراورده‌های مفید دیگری که می‌توان از سیب تهیه کرد ترکیبی از آب یا رنده سیب به همراه عسل ، گلاب و زعفران است که بسیار خوشمزه و کارامد است.

بادام شیرین

 قدمت بادام  شیرین با نام علمی   Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb یکی از مهمترین گیاهان دارویی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، تا ده هزار سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده می‌شود.

برخی از گیاه شناسان بادام را بومی ایران می‌دانند دلیل این ادعا شناسایی بیش از ۲۰ گونه وحشی بادام در ایران است.

از دیدگاه طب سنتی، بادام درختی از بهترین مغزها است. این گیاه با طبیعت گرم و تر خود به عنوان بازکننده انسدادها و حافظ تمامی قوتها شناخته شده است.

در بررسی‌های جدید نیز  یا توجه به  ارزش غذایی، فعالیت‌های بیولوژیکی و مشخصات شیمیایی آن ،بادام ، یک مغز دارویی و غذایی محبوب و مهم با تاریخچه طولانی محسوب می‌شود.

هسته‌ها سرشار از:

• چربی (اسیدهای چرب اشباع و غیر اشباع)
• کربوهیدرات (فیبر و غیره)
• پروتئین‌ها
• ویتامین‌ها (ویتامین E ، ویتامین B و غیره)
• مواد معدنی (مس ، کلسیم ، منیزیم، سلنیوم و غیره)
• و ترکیبات متنوع بیو اکتیو (فیتواسترول و پلی فنول‌ها)

هستند. پلی فنول‌ها و اسیدهای چرب  موجود در بادام به عنوان یک آنتی اکسیدان  قوی طبیعی و ضد التهاب محسوب می‌شود.

مصرف مکرر بادام با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف، از جمله چاقی، فشار خون بالا، دیابت شیرین و سندرم متابولیک، به دلیل توانایی کاهش LDL-c در ارتباط است.

این فعالیت‌ها به جزء لیپیدی  و ترکیبات پلی فنلی بادام نسبت داده شد. با این حال، مزایای سلامتی بادام به فراهمی زیستی و مقدار بلعیده شده آنها بستگی دارد.

همچنین گزارش شده است که محتوای فیبر و پلی فنول موجود در بادام می‌تواند یک بستر برای تخمیر میکروبی در روده باشد و به تنظیم میکروبیوتا در روده کمک کرده

و  به عنوان یک پروبیوتیک طبیعی و غنی نقش مهمی را در حفظ سلامتی انسان ایفا کند.

مزایای مصرف بادام شیرین

اگرچه  مطالعات زیادی در مورد بادام انجام شده است، اما  هنوز تأثیر در مورد بسیاری از اجزای متشکله  این ماتریس پیچیده و پتانسیل ترکیبات فعال زیستی آن برای فعال کردن آبشار سیگنال درون سلولی و تعدیل فرآیندهای پیچیده داخل ارگانیسم ابهامات زیادی وجود دارد.

باتوجه به این که بادام شیرین حافظ تمامی قوت‌ها است و دارای ریز مغذی‌های فراوانی است و همچنین  پلی ساکاریدهای موجود در بادام باعث تحریک ساخت لنفوسیت‌ها می‌شوند، لذا از آن در تقویت سیستم ایمنی بدن می‌توان استفاده کرد.

 علاوه بر این بر اساس اطلاعات به دست آمده از SwissADME (یک نرم افزار تحت وب جهت مطالعات دارویی) به نظر می‌رسد بادام با دارا بودن

فلاونی به نام مورین، بادو مکانیسم  باند شدن با پروتئین‌های موثر در تکثیر کرونا ویروس و مهار آنزیم مبدل آنژیوتانسین ۲ نقش مهمی در کنترل کووید ۱۹ داشته باشد.

بادام  معمـولاً در اتــاق‌هــایی بــا دمــا و رطوبــت معــین نگــهداری می‌شود .

بادام‌های مغز نشده می‌توانند  برای  بـیش از  ۲ سال انبار شوند  ولی  چنانچه در معـرض نـور  آفتـاب  قرار  گیرند  طول عمرشان کاهش می‌یابد .

مغـز  کـردن  باعث کاهش عمر بادام از  طریق افـزایش  حـساسیت به حشرات و کپک می‌شود.

بادام برای معده‌های سرد و مرطوب سنگین و دیر هضم بوده و مهیج صفرا است  و لذا مصرف آن با مصطکی یا شکر توصیه می‌شود.

شیر بادام ترکیبی از شکر یا عسل و  مغـز بـادام  شـیرین   بصورت  پودر  شده  است .

ایـن  محلول بخاطر ارزش  غـذایی  بـالا بـا نـام‌هـای دیگـری چـون شیر ویرجین (Virgin’s Milk)  و یا بمب ژنوئس (Genoese Bomb ) نیز  شناخته  میشود .مقدار چربی شـیر بـادام برابر شیر گاو است.

 گلاب

گلاب یا ماءالورد در واقع مایع حاصل از تقطیر گلبرگ‌های گل سرخ با نام علمی Rosa × damascena Herrm. از خانواده Rosaceae است که معمولا در اواخر اردیبهشت و خرداد برای عرق گیری جمع آوری می‌شوند.

در طب سنتی ایران طبیعت آن را مرکب القوی و مایل به سردی می‌دانند. گلاب تقویت کننده:

• مغز
• قلب
• دهانه معده
• و قوت‌های بدنی

است.

در طب سنتی آشامیدن گلاب در درمان:

• درد معده
• روده‌ها
• کبد
• و طحال

کاربرد داشته است.

همچنین غرغره کردن آن برای:

• گرفتگی صدا
• خشونت حلق
• و التهابات و زخم‌های دهان

استفاده می‌شده است.

از سویی دیگر بوییدن گلاب را موثر در درمان:

• سردرد
• درد چشم
• تقویت مغز
• و مفرح و نشاط آور

می‌دانسته‌اند. البته باید توجه داشت که مصرف بیش از اندازه گلاب می‌تواند منجر به کاهش قوای جنسی و همچنین سفیدی مو‌ها شود

که برای اصلاح این عارضه جلاب که در واقع شربتی از گلاب، نبات و کمی زعفران است در طب ایرانی توصیه می‌شود.

گل محمدی  به دلیل دارا بودن ترکیبات فنلی، کاروتن ها و مقدار زیادی ویتامین E یکی از قویترین آنتی اکسیدانها است.

اثرات ضد التهابی (اثر مهاری قوی بر تولید اینترلوکین)، آنتی باکتریال و ضد ویروسی این گیاه اثبات شده است.

پلی سکاریدها،زایلو گلوکان و آرابینوز موجود در این گیاه  با تحریک تولید اینتراوکین می‌توانند باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شوند.

همچنین شواهدی وجود دارد که فلاونوئیدهای موجود در غنچه گل محمدی می توانند نقش مهمی در مهار آنزیم مبدل آنژیوتانسین داشته باشند.

با توجه به موارد فوق و ایجاد آرامش و نشاط در بدن توسط گلاب، بنابراین مصرف خوراکی و یا بوییدن گلاب می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را افزایش دهد و از سویی منجر به کاهش ابتلا به کووید ۱۹ شود.