اشتهای فاسد در بارداری اشاره به حالتی دارد که زنان باردار تمایل و اشتیاق به خوردن غذاهای بد دارند.

گاهی زنان باردار تمایل به خوردن غذاهای بد مانند غذاهای ترش و گس، تلخ و شور

و گاه حتی تمایل به خوردن گل، زغال، علف خشک، سفال، لجن، گچ و مانند آنها پیدا می‌کنند.

علت اشتهای فاسد در بارداری

علت این امر فاسد شدن اخلاط بدن و سرازیر شدن آنها به معده است، چون خون قاعدگی در دوران بارداری صرف تغذیه جنین می‌شود

و وقتی جنین کوچک باشد همه‌ی آنها برای تغذیه جنین صرف نمی‌شود.

شدت فساد و بدی آن اخلاط به ویژه از ماه دوم تا پایان ماه چهارم و پنجم است. در پایان این 2 ماه، ویار برخی از زنان کاملا از بین می‌رود و در برخی دیگر کم می‌شود.

علت کاهش اشتهای فاسد در بارداری

علت این کاهش، این است که برخی از این کیموس‌ها (کیموس حاصل از ته‌نشینی شیمیایی و مکانیکی قطعات کوچک غذای نیمه گوارش شده است) و اخلاط ردیه (رطوبت‌های فاسد و گندیده‌ی بدن) که در معده محبوس شده، به وسیله‌ی قی (استفراغ) خارج می‌شود

و برخی در معده می‌ماند و در طول زمان قابل هضم می‌شود.

از طرف دیگر، چون در این حالت غذای دریافتی زن باردار کم است، اعضای بدن گاهی ناگزیر می‌شوند، از تمامی یا مقداری از بقایای غذاها تغذیه کنند.

جنین در ماه‌های پایانی بزرگ می‌شود و نیاز به غذای بیشتری پیدا می‌کند.

از این‌رو بقایای غذاها از ماه چهارم و پنجم و پس از آن کاهش می‌یابد.

اما در 2 ماه نخست، غذای جنین اندک و باقی مانده‌ی غذا در بدن زن باردار زیاد است.

این حالت در زنانی رخ می‌دهد که غذاهای خوب و بد را به مقدار زیاد و بدون رعایت قوانین خوردن و آشامیدن مصرف می‌کنند و خون آنها با اخلاط فاسد آمیخته است و از طرف دیگر بیشتر در حمل دختر رخ می‌دهد، چون حرارت جنین پسر باعث جذب بهتر غذا و تحلیل کامل‌تر شده، فضولات کمتری از آن باقی می‌ماند.

با اشتهای فاسد در بارداری چه کنیم

در طب سنتی برای درمان اشتهای فاسد در بارداری  بارداری تدابیر مختلفی اندیشیده شده است که شامل غذا، داروهای خاص و ورزش  است.

غذا

در ادامه یکی از تدابیر درمان اشتهای فاسد در بارداری یعنی تدابیر مربوط به غذا خوردن بررسی می‌شود.

1. غذا به مقدار متوسط خورده شود.
2. از غذاهای تقویت کننده‌ی دهانه‌ی معده مانند بِه، سیب، رب انار و رب‌ غوره استفاده شود.
3. غذاهای بسیار لطیف و زود هضم مانند مرغ و بزغاله بریان مصرف شود.
4. غذاهای ترش و شیرین که معده را تقویت می‌کند، میل شود.
5. میوه‌هایی مانند مویز،بِه شیرین، سیب ترش، گلابی، انار ترش و شیرین و از سبزیجات کاهو، کاسنی و ترب خورده شود.
6. نان خوب پخته شده، گوشت‌های لطیف مثل گوشت مرغ و بزغاله و شوربای غیر چرب مفید است.
7. خوردن انار ترش یا مَلَس و بِه بعد از غذا کمک کننده است. از جمله چیزهایی که بعد از خوردن غذا برای زنان باردار مفید است، مویز و دانه انار، به صورت کوبیده است.
8. خوردن مربای بالنگ و بِه مفید است.
9. نان خوب پخته شده و نان خوب تخمیر شده که در خمیر آن بوره و نمک به کار رفته باشد، موثر است.
10. نخود، باقلا یا گندم برشته‌ی نمک سود، به علت ایجاد حالت تشنگی حاصل از نمک موجود در آن، مفید است.
11. خوردن ماهی شور هم کمک کننده است.

دارو

در ادامه یکی از تدابیر درمان اشتهای فاسد در بارداری یعنی تدابیر مربوط به مصرف دارو بررسی می‌شود.

1. اگر زن باردار می‌تواند به راحتی استفراغ نماید، باید کاری کنند که گاهی استفراغ کرده، جوارش عود و میبه معده‌ی او را تقویت کنند. در زنانی که نمی‌توانند به راحتی استفراغ کنند، تنها تقویت معده کافی است و استفاده از مقییء و مسهل مجاز نیست.
2. اگر شدت تمایلات به مصرف مواد نامنلسب مثل گِل کم باشد، خود به خود با بزرگ شدن جنین رفع می‌شود ولی اگر این تمایل مفرط باشد، تنقیه معده لازم است، چرا که پاک کردن اخلاط ردیه در از بین بردن اشتهای فاسد و ایجاد اشتهای صادق، سریع الاثر است. تنقیه معده از طریق قی کردن با:

• ماء العسل و سکنجبینی که ترب در آن خیسانده شده باشد.
• آب شوید، ملح و تخم ترب، بعد از خوردن ماهی شور در هر ماه یک یا دو مرتبه.
• طبیخ شبت با انگبین

مسهلات

1. مصرف مسهلاتی مانند:

• ایارج قیقرا و حب صبر.
• گلقند عسلی یا جلنجبین (معرب گل انگبین و آن معجونی است که از گل و عسل سازند، گلقند) مخلوط با سکنجبین یا سفوف رازیانه.
• سکنجبین خالص یا سکنجبین با آب داغ.
• آب داغی که در آن شوید و عسل پخته باشند، تُرُبد و برنگ کابلی و نمک نفطی و ایارج با عسل.

ملینات و داروها

پس از اسهال، تقویت معده و تنقیه به معجون‌ها، ملینات و داروها مثل:

• از ترشی‌هایی مانند رب یا شربت غوره، سیب، بِه ترش و سایر میوه‌های ترش به صورت لعوق (دارویی که آن را بلیسند) استفاده کنند.
• از جوارشات مقوی معده مانند انیسون، هلیله، بلیله، آمله، مصطکی، زنجبیل، فلفل و سداب با شکر طبرزد (شکر سرخ) استفاده کنند.
• اگر مزاج گرم باشد، از شربت لیمو و آب انار استفاده کنند.
• با استفاده از جوارش مصطکی با شربت غوره و انار کوهی در عرق نعنا و گلاب معده را تقویت کنند.
• ضماد مقوی مانند موم، مصطکی، سنبل، گل سرخ، افسنتین، روغن مورد و روغن ناردین بر محل معده گذاشته شود.
• با غذاهای تقویت کننده مانند کباب و مکیدن انار شیرین، کبد و معده را از داخل تقویت کنند.
• از سرکه اجتناب کنند چون باعث سقط جنین می‌شود.

درمان تمایل به گِل خوردن

اگر تمایل به گِل خوردن شدید باشد به حدی که نتوانند جلوی خود را بگیرند:

• نشاسته را با چیزهای تلخ و تند مانند فلفل، خردل و کمی نمک بسایند و قرص کرده، اندک اندک تناول کنند که در کاهش تمایلات ردیه و ایجاد اشتهای صادق موثر است.
• چیزهای تند مانند: خردل، فلفل، زیره، طباشیر و زنیان بخورند که بسیار مفید است.
• اگر نشاسته بریان، نخود بریان، باقلای بریان و گندم بریان نیز مصرف کنند، مفید است.
• ترکیبی از زیره کرمانی و نانخواه به مقدار مساوی را ناشتا بجوند و بعد از غذا نیز به صورت پودر شده استفاده کنند، ویار گِل خوردن از بین می‌رود. اگر زیره و نانخواه با مصطکی جویده شود، بهتر است و نانخواه به تنهایی نیز در این مورد بسیار موثر است.
• در وقت تشدید این بیماری، سر استخوان بال مرغ بریان را بمکند.
• گوشت گوساله کباب شده روی آتش همراه با نمک، ادویه و زنیان را بجوند، مفید است.
• در نهایت اگر این درمان‌ها موثر نبود، به پزشک متخصص ارجاع شود.

ورزش و استحمام

در ادامه یکی از تدابیر درمان اشتهای فاسد در بارداری یعنی تدابیر مربوط به ورزش و استحمام بررسی می‌شود.

1. ورزش ملایم مانند پیاده‌روی آرام که طولانی نباشد، مناسب است. زنانی که به کارهای سخت عادت دارند، باید فعالیت بیشتری داشته باشند.
2. به حد اعتدال حمام کنند (حداکثر هفته ای 2 بار).

اسهال در بارداری

در موارد ابتلای مادر باردار به اسهال، بهتر است از حقنه‌های قابض استفاده شود.

داروهای نگهدارنده‌ی جنین

در مواردی مانند لکه بینی، لخته پشت جفت، سابقه سقط و … لازم است از دواهای حافظ جنین استفاده شود، که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. ادویه‌ی مقوی مفرح قلب مانند مفرح یاقوتی، دواءالمسک، خمیره‌ی گاوزبان عنبری، نوشداروی لؤلؤی علوی خان، خمیره‌ی مروارید و جوارش مروارید یک قاشق مرباخوری، شب‌ها بنابر گرمی و سردی مزاج بخورند.
2. ادویه قابض مسخّن معطّر مانند روغن گل سرخ را شب‌ها به مدت 30 دقیقه روی شکم قرار دهند.
3. اغذیه سبک مانند سیب ترش و شیرین، بِه شیرین، انار و مویز بخورند.

نکات مهم

در پایان مقاله چند نکته مهم طب سنتی برای بارداری ارائه می‌شود.

1. در بارداری باید کمتر روغن بر روی سر بمالند، زیرا اَدهان (روغن‌ها) گاهی موجب نزله و سُرفه مفرط می‌شوند و سرفه‌های مفرط، محرک جنین است و ممکن است باعث سقط شود. اما در زنانی که عادت به تدهین سر دارند، مانند: زنان اهل هند و بنگلادش که در صورت ترک آن دچار سردرد می‌شوند، بهتر است از روغن‌های مخلوط شده با ادویه‌های ملطّف مقوی دماغ و مفتّح مانند مانند روغن دارچین، اسطوخودوس و آمله استفاده کنند.
2. از عطسه زیاد در دوران بارداری باید اجتناب کنید.
3. زن باردار باید شکم و زیر دنده را با پارچه نرمی بپوشاند، چون رسیدن سردی به شکم در این دوران مضّر است.

منبع: کتاب از بارداری تا شیردهی با طب ایرانی

برای دریافت وقت مشاوره و ویزیت آنلاین از پزشکان متخصص سایت دکتر بانوکا به این لینک مراجعه کنید.

تصحیح و ویرایش: دکتر زهرا شکرریز (عضو کارگروه تغذیه و رژیم درمانی)