تغییر مزاج می‌تواند به دنبال تاثیر عواملی باشد که به صورت طبیعی اتفاق می افتند؛
نظیر تغییر فصل یا افزایش سن و یا اینکه ناشی از تغذیه و عدم رعایت سبک صحیح زندگی باشد.
اگر تغییر مزاج در حدی باشد که موجب اختلال در عملکرد فرد شود؛ سوء مزاج نام دارد.
پس یک مرحله قبل از بروز سوء مزاج، تغییر مزاج است که می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی بر عملکرد فرد داشته باشد.
به عنوان مثال فردی که مزاج گرم داشته وقتی وارد سن میانسالی می‌شود، با تاثیر از مزاج سن، به اعتدال نزدیکتر می‌شود
و بر عکس گاهی تغییر مزاج در جهت اختلال عملکرد فرد است.
مانند فردی با مزاج گرم که با ورود به مرحله نوجوانی، به شدت حساس و پرخاشگر خواهد شد.
اینجاست که سبک زندگی برای حفظ مزاج در محدوده سلامت نقش پررنگتری پیدا می‌کند.
به خصوص این روزها و با توجه به شیوع کرونا و آلودگی هوا، رعایت شرایطی که کنترلشان به دست خودمان است نظیر:
- تغذیه
- خواب مناسب
- ورزش
- مدیریت استرس و …
اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند.
اما در صورت رعایت نکردن سبک زندگی مناسب با یک تغییر مزاج بارز روبرو خواهیم بود که در جهت بروز سوء مزاج و علائم بیماری است.
تغییر مزاج ناگهانی
این نکته نیز مهم است که بدانیم گاهی تغییر مزاج ناگهانی روی می‌دهد؛
به عنوان مثال پس از مصرف زیاد زنجبیل، که اتفاقاً مصرف آن نیز برای پیشگیری از کرونا توصیه شده بود،
در اثر افزایش حرارت مزاج کبد، علائمی نظیر:
- احساس حرارت و تب
- گلودرد
- و خارش گلو
بروز می‌کند.
اما معمولاً تغییر مزاج تدریجی است و ما متوجه نیستیم و بعد از گذشت مدت طولانی کافی است یک اتفاق کوچک موجب بروز زنجیره ای از علائم در بدن ما شود.
مثال ساده‌اش برخی از در هم خوری‌هاست که با یکی دو بار خوردن ممکن است بدنمان واکنش خاصی نشان ندهد اما در دراز مدت منجر به بیماری خواهد شد.
نکاتی در مزاج شناسی
برای شناخت مزاج باید به چند نکته کلی توجه کنیم.
یکی این که همیشه شناخت مزاج به راحتی نیست و این موضوع به این دلیل است که هر چیز و هر عضوی مزاج منحصر به فردی دارد.
به عنوان مثال گاهی با علائمی که در یک راستا نیستند دچار سردرگمی می‌شویم
و ممکن است بعد از جستجوی زیاد در اینترنت و خواندن علائم مزاج‌‍‌های گوناگون در آخر متوجه نشویم که مزاجمان چیست؟
از جمله فردی که دستگاه گوارش او مزاج سرد شده اما مزاج پایه(ذاتی)گرم دارد با خوردن سردیجات ممکن است آب دهانش زیاد شود
و یا اصطلاحاً بیان کند که “سردیم میشه” و با خوردن گرمیجاتی نظیر خرما و گردو بیان کند “گرمیم میکنه و جوش میزنم”.
توجه داشته باشید که برخی علائم ناشی از مصرف مداوم برخی غذاها یا دمنوش‌های خاص است و علائم واقعی مزاج فرد نیست بلکه با قطع آنها علائم برطرف می‌شود.
مزاج شناسی بدن در طب سنتی
روش‌های شناخت مزاج بدن در طب سنتی، در 10 دسته کلی طبقه بندی می‌شود که شامل موارد زیر است
- شکل ظاهر بدن: توجه به اینکه فرد لاغر و قد بلند است یا چاق و قدکوتاه.
- هیئت بنیه یا فرم بدنی؛ مثلاً چهار شانه است و استخوان بندی درشتی دارد یا برعکس ریز نقش و ظریف است.
- رنگ چهره و بدن: مثلا سبزه و گندمگون است یا سرخ یا سفید.
- کیفیت خواب و بیداری: توجه به این که آیا کمی خوابیدن برای تجدید قوا و سرحال شدن او کفایت می‌کند یا اینکه زیاد می‌خوابد.
- کیفیت دفع مواد زاید بدن نظیر عرق و ادرار و مدفوع: توجه به غلظت، رنگ و بوی مواد دفعی.
- برخی ابعاد شخصیتی و روانی فرد مثل این که فرد زود عصبانی می‌شود، امیدوار وپر انرژی است، یا نا امید و کم انرژی، نکته سنج و حساس است یا بیخیال و آرام و …
- چگونگی عملکرد فرد در موارد مختلف مثلاً سریع صحبت می‌کند یا سریع راه می‌رود یا بر عکس کند و با تاخیر کارهایش را انجام می‌دهد.
- ملمس یا محل لمس پوست او چگونه است: اصطلاحاً اینکه پوست دست یا جایی که زیاد تحت تاثیر عوامل بیرونی مثل هوا و آفتاب نبوده گرم یا سرد است؟ خشک است یا نه حتی بیش از حد نرم و مرطوب است.
- کیفیت موی فرد: از جمله اینکه آیا لخت و روشن و نازک است یا فر وتیره و ضخیم.
- واکنش بدن او به چیزهای مختلف مانند غذاهای با طبع سرد و گرم یا تمایل فرد به هوای سرد، گرم، خشک و یا مرطوب چگونه است؟
نکته
یادتان هست دوران نوجوانی را که معمولا پدران ما تحمل زیاد خوابیدن و حواس پرتی و پرخاشگری و ماجراجویی ما را نداشتند و ما هم حوصله زندگی یکنواخت ایشان را؟
چه قدر خوب می شد هم ما و هم والدینمان کمی مزاج شناسی بلد بودیم تا هم، یکدیگر را بهتر درک می‌کردیم وهم می‌توانستیم خودمان را به سمت تعادل پیش ببریم.
مزاج ذاتی یا سرشتی
مزاج جبلی، مزاجی است که نوزاد با آن مزاج متولد شده است.
این مزاج می‌تواند صحی باشد یا مرضی؛ مانند نوزادی که با بیماریهای مادرزادی متولد می‌شود
یا از رفلاکس و کولیک شیرخوارگی رنج می‌برد. اینجا می‌توان به نوعی به مبحث اپی ژنتیک هم اشاره کرد.
ژنتیک یا توالی کروموزومی فرد ثابت است اما اینکه چه ژنی روشن یا خاموش شود تا برخی صفات در فرد بروز پیدا کند،
بستگی به یکسری عوامل محیطی دارد که در علم اپی ژنتیک به آن پرداخته می‌شود.
تغذیه و به طور کلی سبک زندگی پدر و بویژه مادر قبل از باردار شدن، طی بارداری و پس از آن نقش مهمی در مزاج جبلی نوزاد دارد.
مزاج اکتسابی
مزاج فرد پس از تولد تحت تاثیر:
- شرایط سنی
- محیطی
- و نوع سبک زندگی فرد
دائماً درحال تغییر است.
به مزاجی که بر اثر این عوامل ایجاد شده اصطلاحاً مزاج اکتسابی می‌گویند. این مبحث در پیشگیری از بیماریهای وراثتی نقش مهمی دارد.
اگر بدانیم در یک خانواده با سبک زندگی خاصی که دارند چه بیماری‌هایی به صورت وراثتی وجود داشته است،
می‌توان با تغییر سبک زندگی از ایجاد یک مزاج اکتسابی که احیاناً پایه بیماریهای وراثتی در این خانواده بوده است، پیشگیری کرد.
بهترین مزاج چیست؟
شاید برخی از شما فکر کنید بهترین مزاج، مزاج گرم و تر است و فکر کنید لازم است مزاج خود را تغییر دهید تا گرم و تر شوید.
چون این افراد:
- شجاع و جسور
- خونگرم و اجتماعی
- پر انرژی
- و دارای حافظه خیلی خوبی
هستند.
اما فراموش نکنید هر فرد با هر مزاجی دارای ویژگی‌های خاص، منحصر به فرد و دوست داشتنی است که ممکن است در فرد دیگری وجود نداشته باشد.
به عنوان مثال فردی که مزاج گرم و تر دارد به اندازه یک فرد با مزاج سرد و خشک تیز بین و دقیق و حسابگر نیست.
همچنین فردی که دارای مزاج سرد و تراست آرام و صبور است و سازش بالایی دارد. این افراد می‌توانند مادران و مدیران آرام و باحوصله‌ای باشند.
افراد دارای مزاج گرم و خشک نیز:
- دارای سرعت عمل بالایی هستند و عموماً تیز هوش هستند.
- این افراد در کارهایی که نیاز به تصمیم گیری سریع و سرعت عمل وجود دارد،
مانند کار در اورژانس بسیار موفق تر هستند. بنابر این به حسن خلقت خداوند شک نکنید و همانطور که خداوند فرموده است خودمان و نقاط قوت خودمان را بهتر بشناسیم.
توکل واقعی به خداوند و شناخت خودمان، در مدیریت بسیاری از استرس‌ها به خصوص در شرایط کرونایی امروز نقش موثری در ارتقاء سطح ایمنی بدنمان دارد.
پس با توجه به تنوع نیازها و توانایی‌های افراد در هر فرد بهترین مزاج، مزاج سلامتی یا صحی اوست که در آن شرایط بهترین عملکرد را خواهد داشت.
برای داشتن مزاج صحی و سلامتی لازم است با رعایت سبک صحیح زندگی متناسب با مزاج، جلوی بروز برخی بیماریها که استعداد بروز آن در هر مزاج بالاتر است؛ را بگیریم.
سبک زندگی و تغییر مزاج
عوامل سبک زندگی در طب ایرانی در 6 قالب مطرح شده است که شامل:
- ورزش و حرکت بدنی
- تغذیه درست
- خواب کافی و مناسب
- دفع کامل و درست مواد زاید از بدن و حفظ مواد ضروری در بدن
- مدیریت استرس
- و زندگی در منطقه ای با آب و هوای مناسب و سازگار
با مزاج فرد است.
اگر چه امروزه برخی فاکتورها مثل منطقه زندگی و آب و هوا را خیلی نمی‌توان تغییر داد،
اما حداقل می‌توان تدابیر مناسب و سبک زندگی مخصوص این فصل را به کار گرفت.
به عنوان مثال الان که فصل پاییز هست، در صورت عدم رعایت تدابیر فصل پاییز، برخی علائم سردی و خشکی در بدن بیشتر بروز می‌کند
که این علائم در افراد با مزاج سرد و خشک و در سنین میانسالی پر رنگتر هم خواهد بود؛ از جمله:
- یبوست
- خشکی پوست
- گرفتگی رنگ پوست
- و یا افسردگی و اضطراب.
در تدابیر مختلفی که برای هر کدام از این شش عامل در طب سنتی مطرح است، به طور مفصل راجع به این موضوع خواهیم نوشت.
چگونه تغییر مزاج انجام دهیم
وقتی احساس می‌کنیم که گویی مزاجمان تغییر کرده است، یا وقتی برخی علائم بیماری را داریم قدم اول شناسایی اسباب تغییر مزاج است.
گاهی با چند راهکار ساده جلوی تشدید علائم و رسیدن به حد بیماریهای مزمن و پیشرفته را می‌گیریم.
مثلا بعضی وقتها بروز علائم خشکی مغز مثل بی خوابی یا اضطراب؛ ناشی از همین استفاده زیاد از تلفن همراه است
که تا نیمه شب با خودمان به رختخواب می‌بریم یا انجام ورزشهای سنگین رزمی که موجب آسیب و بروز علائم خشکی در بدن می‌شود.
برعکس،
- بی تحرکی زیاد
- ورزش نکردن
- و پرخوری و در هم خوری
باعث بروز علائم غلبه سردی و رطوبت در بدن نظیر:
- بی حالی و کسالت
- نفخ و ترش کردن
- احساس سردی در بدن
و بسیاری از مشکلات دیگر می‌شود.
زمانی که همین موارد ساده را رعایت کنیم، خود به خود احساس سلامتی بیشتری می‌کنیم و به مزاج صحی خود بر می‌گردیم.
نکته قابل توجه دیگر این است که همه چیز فقط غذا نیست.
یادمان باشد افکار و حالات روحی، رنگها و بوها و حتی انتخاب رنگ لباسمان نیز می‌تواند روی تغییر مزاج تاثیر گذار باشد.
به عنوان مثال ترس از بیمار شدن در شرایطی مانند الان می‌تولند موجب سردی مزاج بدن ما شده و در عملکرد سایر اعضای بدن تاثیرگذار باشد
و در نهایت موجب ضعف سیستم ایمنی و طبیعت هوشمند بدن شده و مار ا مستعد بیماری بکند.
پس با شناخت درست مزاج خود و عوامل تغییر دهنده آن، سعی کنیم هوشمندانه انتخاب کنیم و آگاهانه و با کیفیت بالاتری زندگی کنیم.
در مقالات بعدی بیشتر راجع به نحوه سبک زندگی مناسب هر مزاج خواهیم نوشت.
برای همه‌ی شما همراهان عزیز سلامتی و شادی را آرزو میکنم.
۱۲ دیدگاه ها