در مقاله قبلی در خصوص تنبیه منفی و دو نوع آن که محروم کردن و جریمه کردن بود صحبت کردیم. حال در خصوص تنبیه مثبت و انواع آن و چگونگی اصلاح رفتارهای مشگل آفرین با شما همراه خواهیم بود.

آنچه می خوانید

• تنبیه مثبت
• فعالیت‌های آزار دهنده
• انواع فعالیت‌های آزاردهنده

تنبیه مثبت

رویدادهای آزار دهنده در صورت وقوع رفتار مشکل آفرین به کار می‌روند. نتیجه آن کاهش در احتمال بعدی رفتار است.

فعالیت‌های آزار دهنده

فعالیت آزارنده رفتاری است که می‌تواند در مورد رفتار دیگر تنبیه کننده باشد. فرد تلاش خواهد کرد تا از انجام دادن فعالیت آزارنده اجتناب یا فرار کند.

یک روز تعطیل در حالی که پدر و مادر سارا در حال استراحت بودند. سارا با مداد شمعی دیوار سفید آشپزخانه را نقاشی کرده بود. پدر سارا زمانی که وارد آشپزخانه شد. سارا به سرعت بغل پدر رفت و با گریه اظهار پشیمانی کرد.

پدر با قاطعیت به سارا گفت که نباید روی دیوار نقاشی بکشی. یک سطل آب با دستمال به سارا داد. به او نشان داد که چگونه دیوار را تمیز کند و در تمام مدت انجام کار نظارت پدر را داشت و هر زمان که سارا اعتراض می‌کرد پدر با هدایت جسمانی او را به ادامه کار هدایت می کرد. بعد از یک ربع کار سارا تمام شد. پدر او را در آعوش کشید و توضیح داد که نباید روی دیوار نقاشی می‌کشید. این فعالیت آزارنده برای سارا احتمال اینکه رفتار تکرار شود را کمتر می کند.

در نتیجه برای اینکه فرد در فعالیت آزارنده مشروط به رفتار مشکل آفرین وارد شود. اغلب عامل تغییر مجبور است ازهدایت جسمانی استفاده کند.زمانی که سارا شروع به شکایت از شستن دیوار می‌کرد پدر با اشاره دست ادامه کار را از سارا می‌خواست. عامل تغییر هنگام استفاده از فعالیت آزارنده به عنوان تنبیه کننده مثبت، به فرد آموزش می‌دهد تا در صورت بروز دادن رفتار مشکل آفرین بلافاصله در فعالیت آزارنده شرکت کند.

 انواع متفاوت فعالیت های آزارنده  را به چند شیوه به کار می برند:

اصلاح مفرط، تمرین مشروط، تسلیم هدایت شده، محدودیت جسمانی.

• اصلاح مفرط

زمانی که فرد برای مدت طولانی در رفتار مشکل آفرین شرکت کند. این شیوه‌ای است که توسط(فوکس و آزرین) برای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه            و اغتشاشگرانه عقب ماندگان ذهنی در محیط‌های موسسه ای ابداع کرده اند.

اصلاح مفرط به دو شکل وجود دارد: تمرین مثبت و جبران.

• تمرین مثبت

در تمرین مثبت فرد باید در شکل‌های صحیح رفتار مناسب، در صورت بروز رفتار مشکل آفرین شرکت کند.در تمرین مثبت فرد باید به دفعات زیاد در رفتار صحیح شرکت کند. مثلا دانش آموز ابتدای که بخاطر سریع تمام شدن املا آن را بی‌دقت و غلط می‌نویسد، معلم در این روش از او می‌خواهد شکل صحیح هر کلمه را چند بار بنویسد.

• جبران

شیوه‌ای است که طی آن، در در صورت بروز نوع رفتار مشکل آفرین، فرد باید تاثیرات محیطی رفتار مشکل آفرین را اصلاح کند. به شرایطی بهتر از آنچه پیش از رفتار مشکل آفرین وجود داشت باز گردادند.مثلا در مثال سارا او با رفتارش وضعیت دیوار را به قبل از انجام رفتار مشکل آفرین باز‌گرداند.

• تمرین مشروط

تمرین مشروط شیوه تنبیه مثبت دیگری است که شامل کاربرد فعالیت‌های آزارنده است. در تمرین مشروط، فعالیت آزارنده شامل تمرین جسمانی        نامرتبط با رفتار مشکل آفرین است. به این مثال دقت کنید: امیر در ارتباط با برادرش زمان بازی کردن از گفتن کلمات ناسزا استفاده میکرد. پدر امیر زمانی که   متوجه‌ی  رفتار امیر شد از او خواست به مدت ده دقیقه پنجره‌های اتاق را تمیز کند. زمانی که امیر کارش تمام شد پدر به او گفت هر زمان از این کلمات    استفاده کنی باید این کار را انجام دهی. و سپس انجام کار را تحسین کرد.

• تسلیم هدایت شده

در تسلیم هدایت‌شده،مشروط به وقوع رفتار مشکل‌آفرین فرد از نظر جسمانی هدایت می‌شود.به صورت یک شیوه تنبیه مثبت به منظور کاهش رفتار مشکل‌آفرین استفاده می‌شود.

به این مثال دقت کنید: پدر و مادر مریم در حال تماشای تلویزیون هستند. از او می‌خواهند که اسباب‌بازی‌هایش را تا قبل از رسیدن مهمان‌ها به اتاق خود منتقل کند. مریم با نق‌زدن به تماشای تلویزیون ادامه داد. پدر مریم دست مریم را به آرامی گرفت و به محلی که اسباب‌بازی‌ها بود برد و در حالی که دستش روی دست مریم از او خواست که وسایل را جمع کند. زمانی که مریم مشغول جمع کردن بود پدر دستش را برمی‌داشت. هر زمان مریم گلایه می‌کرد و وسایل را جمع نمی‌کرد دست پدر روی دستش بود. و این جمع شدن وسایل را به او یادآوری می‌کرد، زمانی که اسباب‌بازی‌ها جمع شد پدر او را تحسین کرد و اجازه داد به ادامه تلویزیون دیدن بپردازد.

• محدویت جسمانی

محدودیت جسمانی شیوه‌ای تنبیهی است. طی آن، عامل تغییر، مشروط به رفتار مشکل آفرین، قسمتی از بدن فرد را،که در رفتار درگیر است            بی‌حرکت  نگه می‌دارد. در نتیجه فرد به طور جسمانی از وارد شدن در رفتار مشکل آفرین محروم می‌شود. مثلا در دانش آموز عقب مانده ذهنی که به همکلاسی‌اش سیلی می‌زند. ممکن است واکنش معلم به این گونه باشد که دست دانش آموز را به مدت یک دقیقه پایین نگه دارد. بدین شیوه او دیگر نمی‌تواند در رفتار مشکل آفرین وارد شود. معلم در هنگام به کار بردن محدودیت جسمانی با او ارتباط برقرار نمی‌کند.

یک نوع از محدودیت جسمانی شامل وقفه پاسخ است. که طی آن عامل تغییر با وقفه در پاسخ جسمانی، از وقوع رفتار مشکل آفرین پیشگیری می‌کند. به محض اینکه فرد رفتار مشکل آفرین را آغاز می‌کند. عامل تغییر آن را متوقف می‌کند. تا او نتواند پاسخ را انجام دهد. به عنوان مثال دانش آموز عقب مانده‌ذهنی که دستش را مدام در دهانش می‌گذارد زمانی که دستش بالا می‌رود که در دهانش بگذارد معلم دستش را روی دهان دانش آموز گذاشته و به این شیوه مانع از این کار می‌شود شود.

جهت انجام بهتر موارد ذکر شده و آشنا شدن با اصول درست تربیت و تنبیه فرزند می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.