خونریزی اوایل بارداری یکی از انواع خونریزی دوران بارداری است که می‌تواند نگران کننده باشد.
خونریزی بارداری به دو دسته‌‌ی زیر 20 هفته و بالای 20 هفته بارداری تقسیم می‌شوند. در این مقاله می خواهم در مورد خونریزی اوایل بارداری که با اصطلاح «تهدید به سقط[1]» شناخته می شود، صحبت کنم.
برای افتراق خونریزی «تهدید به سقط» از «سقط»، یا باید خانم باردار معاینه واژینال شود، یا برای او سونوگرافی انجام شود. اگر در معاینه داخلی، دهانه رحمی، بسته بود یا در سونوگرافی، ضربان قلب جنین دیده شد، تشخیص بالینی تهدید به سقط گذاشته می‌شود. در سنین بارداری زیر 8 هفته، یا زمانی که سن بارداری مشخص نیست، نیاز به تکرار سونوگرافی بعد از یک تا دو هفته وجود دارد.
تهدید به سقط بسیار شایع بوده، تقریبا یک چهارم زنان در اوایل بارداری، دچار خونریزی بالینی قابل توجه میگردند. متاسفانه حدود نیمـی از این زنان، بچه خود را سقط می‌کنند. سقط جنین، باعث بروز واکنش‌های عاطفی فراوانی مانند افسردگی، اختلال خواب، خشم و اختلالات زناشویی میگردد.
درمان خونریزی اوایل بارداری در طب رایج
مکانیسم‌های متعددی برای رخداد خونریزی در اوایل بارداری وجود دارد، به همین علت، درمان های پیشنهادی نیز مختلف هستند. متداول‌ترین درمان تهدید بـه سقط، که در کتب مرجع زنان و مامایی ثبت شده است، اطمینان بخشیدن به بیمار، مصرف بیشتر مایعات و تجویز مـسکن است. داروهـای دیگر، به‌طور تجربی، توســط متخصصین زنان و زایمان به کار می‌روند و شواهد بالینی کافی در مورد موثر بودن این داروها وجـود ندارد. امروزه، پروژسترون، پرمصرف‌ترین دارو، در تهدید به سقط است. همچنین بسیاری از متخصصین زنان، مادرانِ باردارِ مبتلا را، از رابطه جنسی منع می کنند، و به آنها توصیه می‌کنند که استراحت کرده و از توالت فرنگی استفاده کنند.
علائم خونریزی اوایل بارداری از نظر طب سنتی
در طب ایرانی نیز دلایل متعددی برای سقط جنین ذکر شده است که درمان هر کدام از این عوامل باهم تفاوت‌هایی دارند. علایم تهدید کننده و منجر به سقط، در منابع طب ایرانی، بیشتر از پزشکی نوین هستند، تا با پایش آنها درمان مناسب گذاشته شود.
شایع‌ترین علائم خونریزی بارداری، در متون پزشکی ایرانی، قبل از رخداد سقط ذکر شده است، عبارتند از:
- خونریزی رحمی
- درد رحم
- سنگینی ناحیه پشت کمر و لگن
- سنگینی سر
- سرخی چهره
- درد یا سرخی چشم‌ها
- تب و لرز
- ماندگی بدون علت
- کاهش اندازه سینه‌ها
- جاری شدن شیر از سینه‌ها
از نظر متون طب ایرانی، خونریزی اندک، یا همان «لکه‌بینی»، که اگر بیشتر از دو یا سه بار تکرار نشود، نیاز به درمان ندارد.
توجه کنید که شروع هر گونه لکه بینی در دوران بارداری، اهمیت دارد و حتما باید علت آن با سونوگرافی مشخص شود. البته ممکن است بعد از تشخیص علت، نیاز به درمان خاصی نباشد.
اما اگر لکه‌بینی شما، طولانی‌تر شود یا خونریزی، نسبتا شدید باشد، یا حجم و زمان آن مشابه خونریزی قاعدگی شما باشد، حتما باید درمان بگیرید. در ادامه، به تعدادی از درمان های غذایی و پرهیزات حین خونریزی بارداری، اشاره می کنم.
مصرف چه مواد غذایی توصیه می‌شود؟
در دوره خونریزی بارداری خود از این مواد غذایی بیشتر استفاده کنید:
- زرده تخم‌مرغ
- عصاره گوشت
- گوشت خوب مثل جوجه مرغ یا بره
- میگوی نمک‌سود
- برنج
- عدس
- سنجد
- سماق
- غوره
- میوه هایی مانند به، سیب، گلابی
- شیره انگور
- نشاسته
- نعنا
- گلسرخ و گلاب
مصرف چه مواد غذایی توصیه نمی‌شود؟
از خوردنِ این مواد در حین خونریزی بارداری پرهیز کنید:
- طعم‌های بسیار تیز یا ترش (مانند فلفل و سرکه)
- مواد غذایی نفاخ (مانند لوبیا، نخود، باقالی)
- جاری کنندگان خون قاعدگی (مانند کنجد، کرفس)
- مواد غذایی بسیار سرد (مانند بستنی و آب یخ)
- مواد غذایی بسیار داغ (غذای داغ و چای داغ)
- مواد غذایی با مزاج گرم
- مواد غذایی لعابدار و لزج
هنگام خونریزی بارداری، چه اقداماتی نباید انجام داد؟
هنگام خونریزی بارداری، این اقدامات را انجام ندهید:
- پرخوری و کم‌خوری
- فعالیت شدید بدنی و ضربه
- نزدیکی جنسی
- حمام طولانی
- غم و ترس زیاد
- روش‌های پاکسازی قوی بدن (مثل اسهال و خونگیری زیاد)
- یبوست داشتن
طبق متون طب ایرانی، پرهیز از موارد ذکر شده در بالا، باید توسط همه خانم‌های باردار، جهت پیشگیری از تهدید به سقط، و زایمان زودرس رعایت شود. اما، در خانم‌هایی که سابقه سقط، و مخصوصا سقط مکرر دارند، اهمیت بیشتری دارد (154). احتمال از دست دادن جنین، زیر چهار ماه و بالای هفت ماه، بیشتر است، بنابراین، در این دو دوره زمانی، باید از این عوامل اجتناب بیشتری کرد.
چه زمانی باید به پزشک متخصص مراجعه کنید؟
اگر علاوه بر خونریزی رحمی، علایمی مانند:
- ترشحات زیاد رحم
- کسلی بدن
- پلک های پف آلود
- ریزش آب دهان زیاد به خصوص در خواب
- احساس کشیدگی در رحم
- احساس خروج باد از رحم در هنگام نزدیکی و یا حتی سوءهاضمه
- نفخ زیاد گوارشی
- یبوست
دارید، به شما توصیه می کنم که هر چه سریع‌تر به یک پزشک متخصص طب ایرانی نیز مراجعه کنید؛ تا از درمان های طب سنتی، برای «حفظ جنین» خود استفاده کنید. بعد از قطع خونریزی نیز، درمان هایی جهت پیشگیری از تکرار خونریزی برای شما تجویز می شود.
توجه کنید که درمان اصلی تهدید به سقط، در خانم‌هایی که سابقه‌ی سقط، و مخصوصا سقط مکرر داشته‌اند، «قبل از اقدام به بارداری مجدد» است.
در آخر
در آخر، به خانم هایی که قصد بارداری دارند، توصیه می کنم که حداقل سه ماه قبل از اقدام به حاملگی، برای پاکسازی و تقویت رحم و اعضای اصلی بدن خود، به یک پزشک متخصص طب ایرانی مراجعه کنید؛ چرا که بسیاری از داروهایی که بدین منظور تجویز می شوند، در دوران بارداری منع مصرف دارند. البته اگر دچار بیماری خاصی هستید، معمولا نیاز به زمان بیشتری برای درمان آنها دارید.
[1] Threatened abortion; Threatened miscarriage
- مدیر کارگروه تدابیر بارداری: دکتر فاطمه مرادی