یکی از نگرانی‌های شایع مادران باردار، چگونگی انجام زایمان طبیعی، و راهکارهایی برای یک زایمان راحت تر برای آنهاست.
میزان دردی که یک مادر، در زمان زایمان باید تحمل کند، به عواملی مانند:
- سایز و موقعیت جنین
- سایز لگن مادر
- احساس مادر
- و قدرت انقباضات رحمی
وابسته است.
در ابتدای این مقاله، مراحل یک زایمان طبیعی را برای شما شرح می دهیم، و سپس به چند توصیه برای تسهیل زایمان اشاره خواهیم کرد.
مراحل زایمان طبیعی
زایمان به طور کلی از یک روند ثابت پیروی می کند، بدین صورت که انقباضات منظم رحمی شروع می شود،
دهانه رحم نرم و باز می‌شود، پارگی کیسه آب اتفاق می‌افتد، انقباضات قوی تر و به هم نزدیک تر می‌شود.
فاز اول زایمان طبیعی
فاز اول زایمان معمولاً بین ۱۲ تا ۲۰ ساعت در خانم‌هایی که زایمان اول را تجربه می‌کنند، طول می‌کشد.
در این فاز انقباضات رحمی شروع می‌شود که معمولاً در ابتدا آهسته هستند و با فاصله زمانی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه اتفاق می‌افتد.
سرویکس یا دهانه رحم، کم کم شروع به بازشدن می کند. در این فاز انتظار داریم باز شدن سرویکس به اندازه ۳ تا ۴ سانتیمتر اتفاق بیفتد.
در مرحله دوم از فاز اول زایمان، انقباضات، قوی‌تر و کمی دردناک می‌شود و معمولاً فاصله بین آن ها کم می‌شود.
مدت زمان هر انقباض بین ۴۵ تا ۶۰ ثانیه است.
باز شدن دهانه رحم ادامه پیدا می‌کند و تقریباً یک سانتی متر در هر ساعت اتفاق می‌افتد.
در انتهای فاز اول، سرویکس به اندازه ۱۰ سانتی متر باز شده است.
فاز دوم زایمان طبیعی
فاز دوم زایمان معمولاً سه ساعت طول می‌کشد. در این فاز، سرویکس به صورت کامل باز شده است، انقباضات معمولاً طولانی تر از یک دقیقه شده‌اند
و هر دو تا سه دقیقه یکبار اتفاق می‌افتد. در این فاز، سر جنین در لگن مادر نزول کرده است و احساس فشار به رکتوم طبیعی است.
این فاز با خروج جنین به اتمام می‌رسد. در این مرحله، اگر نیاز به برش مدخل واژن (اپیزیوتومی) باشد، در صورت صلاحدید پزشک انجام می‌شود.
فاز سوم زایمان طبیعی
فاز سوم زایمان که کوتاه ترین فاز به حساب می‌آید در حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و انقباضات رحمی برای خروج جفت ادامه می‌یابد.
در این فاز است که ترمیم یا بخیه محل اپیزیوتومی انجام می‌گردد.
گاهی اوقات ممکن است پزشک تصمیم به القای زایمان در خانم باردار نماید. معمولا زمانی این اتفاق می‌افتد که یا از زمان زایمان گذشته باشد،
یا غشای آمنیوتیک جنین دچار پارگی شده باشد، یا مشکلاتی مثل ناکافی بودن مایع آمنیوتیک ایجاد شود، یا ممکن است مادر دچار عوارضی مانند پره اکلامپسی شده باشد.
در هر حال، گاهی اوقات، زایمان پیچ و خم‌های شگفت انگیزی به خود می‌گیرد و حتی ممکن است بیمار به یک سزارین غیرمنتظره نیاز داشته باشد.
امروزه پیدا کردن راهکار مناسب، جهت کاهش درد و زمان زایمان، از مطالب مهمی است که توجه پزشکان و ماماهای زیادی را به خود جلب کرده است.
زایمان راحت با چند راهکار ساده
در ادامه مقاله راهکارهای پیشنهادی جهت زایمان آسان معرفی و بررسی می‌شود.
1-مراقبت های حمایتی توسط ماما:
وجود یک مامای همراه که در تمام مراحل زایمان همراه شما بوده و در جریان وضعیت شما باشد، علاوه بر حمایت روحی، می‌تواند اثرات مثبت جسمی هم داشته باشد.
2-تلاش برای انجام تکنیک‌های تنفسی و آرامبخش:
تنفس، قدرتمندترین ابزار همراه شما در طول زایمان است. اکسیژن رسانی صحیح به عضلات و متمرکز ساختن مغز باعث آرامش بدن و کاهش درد می‌شود.
3- نقش ماساژ گرفتن در زایمان راحت:
ماساژ مناسب می‌تواند سبب کاهش احساس درد، به ویژه در دست ها و پاها و عضلات رحم شود. همسر شما یا مامای همراه، بهترین گزینه برای ماساژ دادن شما هستند.
4-استفاده موضعی از گرما یا سرما:
برای کاهش درد در زمان زایمان، میتوانید از یک بطری آب گرم یا کیسه آب سرد استفاده کنید.
استفاده موضعی از گرما یا سرما، می‌تواند سبب از بین رفتن گرفتگی عضلات و به تبع آن، کاهش درد شود.
کمپرس آب گرم را میتوانید بر روی کمر، شکم و شانه‌ها بگذارید و از کمپرس آب سرد در نواحی صورت و گردن استفاده کنید. دوش آب گرم یا حمام نیز برای کاهش درد و آرامش شما مناسب است.
5-موقعیت های راحت هنگام زایمان:
بهتر است پیدا کردن حالت مناسب و راحت (ایستادن، خم شدن، نشستن، راه رفتن) در زمان دردهای زایمان، بر عهده ی مادر باشد.
این حالت می تواند موقعیتی مثل یک نشستن معمولی تا حالتی مثل سجده کردن باشد. محیط زایمان باید امنیت و آرامش لازم را برای مادر داشته باشد.
6-با استفاده از توپ، زایمان راحت تری خواهید داشت :
داشتن یک توپ بزرگ برای نشستن روی آن، و ورزش کردن در زمان شروع دردها، بسیار کمک کننده است.
7- گوش دادن به موسیقی:
از نظر روانشناختی، شنیدن یک موسیقی آرام بخش، می تواند ذهن را مهار، و از درد منحرف کند. شنیدن موسیقی در زمان زایمان، باعث کاهش اضطراب و درد شما می‌شود.
همچنین امروزه، متدهای جدید زایمانی، مثل زایمان در آب، جزو روش های انتخابی مادران باردار است.
روش‌های تسکین درد دارویی نیز می‌تواند در مراحل مختلف زایمان استفاده شود.
داروهای مختلفی مثل انواع مخدرها، بلوک کننده های اپیدورال یا نخاعی، می توانند در تسکین درد موثر واقع شود.
البته اکثر داروهایی که برای کنترل درد در هنگام زایمان استفاده می‌شوند، آزادانه از طریق جفت، به جنین منتقل می‌شوند.
همچنین سابقه سلامتی قبلی مادر و آلرژی دارویی نیز در استفاده از داروهای مسکن باید مد نظر قرار بگیرد.
معجزه طب ایرانی برای زایمان راحت
با ورود مادر به ماه نهم بارداری، لازم است مادر باردار، آمادگی لازم برای انجام زایمان را در بدن خود ایجاد کند.
توصیه‌های زیادی برای تسهیل زایمان در کتاب‌های مرجع طب سنتی دیده می‌شود که شامل نوع غذاهای مصرفی مادر در این ماه، انجام حرکت‌های ورزشی و استفاده از آبزن‌های مخصوص (نشستن در لگن آب، تا ناف) است که می‌تواند به شما برای یک زایمان آسان تر کمک نماید.
تعدادی از این پیشنهادات از هفته 36 به بعد بارداری، عبارتند از:
- پرهیز از غذاهای ترش، مواد قابض (مثل آبغوره و سرکه) و غلیظ (مثل قارچ، ماکارونی و پنیر پیتزا)
- استفاده از انواع شورباها یا سوپ های رقیق سبزیجات مثل سوپ جو و هویج
طرز تهیه شوربای ساده:
شوربا از گوشت جوجه یا مرغ یا بره به علاوه کمی برنج و سبزیجاتی مثل گشنیز، شنبلیله و اسفناج تهیه می‌شود.
طبیعت این سوپ گرم و تر هست و به بدن، رطوبت مناسبی را برای انجام زایمان طبیعی می‌رساند.
اگر اضافه وزن ندارید، در ماه نهم، میتوانید به این شوربا، حدود یک بند انگشت کره نیز اضافه کنید تا خاصیت لینت و رطوبت بخشی بیشتری داشته باشد.
- خوردن روغن بادام شیرین روزانه ۱۰ تا ۱۵ گرم
- استفاده از میوه های ملینی مانند آلو، هویج، انجیر و توت به عنوان میان وعده
- خوردن مواد غذایی تولید کننده شیر مثل شیر برنج، نخود، هویج، شلغم و کاسنی
- خوردن غذاهایی با هضم آسان مثل جوجه کباب، عصاره گوشت و زرده تخم مرغ عسلی
طرز تهیه عصاره گوشت:
عصاره گوشت برای جبران ضعف بدنی مادران باردار بسیار مناسب است.
برای تهیه آن، گوشت بره یا پرندگان کوچکی مثل کبک را به قطعات ریز تقسیم کرده و در شیشه ای دهان گشاد انداخته و مقدار کمی ادویه مانند زنجبیل اضافه کنید
. درب آن را بسته و شیشه را در یک قابلمه پر از آب قرار دهید و به آرامی بجوشانید. معمولا 5-6 ساعت روند تهیه این عصاره مقوی طول می‌کشد.
بهتر است جهت جذب بهتر آن، یک ساعت قبل و بعد از خوردن عصاره گوشت چیزی نخورده باشید.
- خوردن حلوای تهیه شده از شکر و روغن بادام شیرین
- نوشیدن آب سیب، عرق بیدمشک یا گلاب، علاوه بر نیرو بخشی به مادر، خاصیت آرامش بخشی خوبی نیز دارد.
- از هفته ۳۸ به بعد، خانم باردار، در حالی که سر را خم کرده، چهار دست و پا راه برود (حرکت گربه).
- تمرکز بر پیاده روی منظم و روزانه، نیز بدن مادر را برای داشتن یک زایمان آسان کمک می‌کند.
زایمان راحت و تدابیر طب سنتی برای هفته آخر بارداری
برای داشتن زایمان راحت، ار ابتدای هفته سی و نهم بارداری، علاوه بر موارد قبلی، این توصیه ها را روزی یکبار انجام دهید:
- خوردن دو قاشق غذاخوری خاکشیر دم شده در آبجوش، صبح ناشتا
- نوشیدن مواد لعابی مانند به دانه همراه لعاب بذر کتان
- استحمام با دوش آب گرم به مدت ۱۰ دقیقه
- روغن مالی ناحیه انتهایی کمر، شکم و قسمت بیرونی دستگاه تناسلی با روغن هایی مانند روغن کنجد، بابونه یا بنفشه
- استفاده از آبزن گل ختمی و برگ کلم، به مدت ۱۰ دقیقه
با شروع درد زایمان، شربت هایی مانند:
- شربت شیره انگور
- شربت عسل
- یا خرما
میل کنید و دوش آبگرم بگیرید و به سمت بیمارستان بروید.
برایتان آرزو می کنیم که یک زایمان آسان را تجربه کنید، و لذت در آغوش گرفتن نوزادتان، درد زایمان را از خاطر شما ببرد!
ویرایش: دکتر فاطمه مرادی (مدیر کارگروه بارداری)