سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شرایطی است که بر روی سطح هورمون زن تأثیر می‏‌گذارد.

زنان مبتلا به PCOS مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون‏‌های مردانه را تولید می‏‌کنند.

این عدم تعادل هورمون باعث می‏‌شود که دوره‏‌های قاعدگی آنها منظم نباشد و بارداری را برای آنها سخت‌‏تر می‏‌کند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک و ریزش مو ارتباط باهم دارند

همچنین باعث:

• رشد مو در صورت و بدن
•  دیابت
• و بیماری‌‏های قلبی

شود.

قرص‌‏های ضد بارداری و داروهای دیابت می‏‌توانند به رفع عدم تعادل هورمون و بهبود علائم کمک کنند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک مشکل هورمونی است که در سنین باروری (15 تا 44 سالگی) بر خانم‌‏ها تأثیر می‏‌گذارد. بین 2.2 و 26.7 درصد از زنان در این گروه سنی دارای PCOS هستند.

بسیاری از خانم‌ها PCOS دارند اما آن را نمی‏‌دانند. در یک مطالعه، تا 70 درصد از زنان مبتلا به PCOS تشخیص داده نشده بودند. PCOS  بر تخمدان‏‌های یک خانم، (ارگان‏های تولید مثلی تولید کننده استروژن و پروژسترون – هورمون‏‌هایی که چرخه قاعدگی را تنظیم می‏‌کنند) تأثیر می‏‌گذارد. تخمدان‏‌ها مقدار کمی هورمون‏‌های مردانه به نام آندروژن‏‌ها نیز تولید می‏‌کنند. تخمدان‏‌ها تخمک‏‌ها را آزاد می‌‏کنند تا توسط اسپرم مرد بارور شوند. آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک گذاری نامیده می‌شود.

هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین کننده (LH) تخمک‏ گذاری را کنترل می‏‌کنند.  FSH تخمدان را به تولید فولیکول – کیسه‌ای که حاوی تخمک است – تحریک می‏‌کند و سپس LH باعث تحریک تخمدان برای آزادسازی تخمدان بالغ می‌‏شود.

ویژگی‌های PCOS

PCOS یک “سندرم” یا گروهی از علائم است که در تخمدان‏‌ها و تخمک ‏گذاری تأثیر می‏‌گذارد. سه ویژگی اصلی آن عبارتند از:

1. کیست در تخمدان‏‌ها
2. سطح بالای هورمون‏‌های مردانه
3. دوره‌‏های نامنظم قاعدگی

در PCOS ، بسیاری از کیسه‏‌های پر از مایع درون تخمدان‏‌ها رشد می‌‏کنند. کلمه “پلی کیستیک” به معنی “تعداد زیادی کیست” است.

این کیسه‏‌ها در واقع فولیکول هستند که هر کدام دارای تخمک نابالغ هستند. تخمک‏‌ها به اندازه کافی بالغ نمی‏‌شود تا تخمک گذاری را تحریک کنند.

عدم تخمک گذاری میزان:

• استروژن
• پروژسترون
•   FSH
•  و LH

را تغییر می‏‌دهد.

سطح استروژن و پروژسترون پایین تر از حد معمول است، در حالی که میزان آندروژن بالاتر از حد معمول است.

هورمون‏‌های اضافی مردانه چرخه قاعدگی را مختل می‏‌کنند، بنابراین زنان مبتلا به PCOS کمتر از حد معمول قاعده می‏‌شوند.

PCOS  شرایط جدیدی نیست. پزشک ایتالیایی آنتونیو والیسنری برای اولین بار علائم آن را در سال 1721 توصیف کرد.

خلاصه

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) تقریباً 27 درصد از زنان را در طول سال‏های فرزندآوری خود تحت تأثیر قرار می‏‌دهد.علائم این سندروم شامل کیست در تخمدان‏‌ها، سطح بالای هورمون‏‌های مردانه و دوره‏‌های نامنظم قاعدگی است.

علت آن چیست؟

پزشکان دقیقا نمی‌‏دانند چه چیزی باعث PCOS می‌‏شود. آنها معتقدند که مقادیر بالای هورمون‏‌های مردانه مانع از تولید هورمون توسط تخمدان‏‌ها شده و مانع آزادسازی عادی تخمک‏‌ها می‏‌شوند. ژن‌‏ها، مقاومت به انسولین و التهاب همه به تولید بیش از حد آندروژن مرتبط بوده‌‏اند.

ژن‌ها

مطالعات نشان می‌دهد که PCOS در خانواده ها ه ارث می‌‏رسد. این احتمال وجود دارد که بسیاری از ژن‌‏ها – و نه فقط یک ژن- در این بیماری مشارکت داشته باشند.

مقاومت به انسولین

حداکثر 70 درصد از زنان مبتلا به PCOS  مقاومت به انسولین دارند، به این معنی که سلول‏‌های آنها نمی‌‏توانند از انسولین به درستی استفاده کنند. انسولین هورمونی است که پانکراس تولید می‏‌کند تا به بدن در استفاده از قند مواد غذایی برای تولید انرژی کمک کند.

وقتی سلول‏‌ها نتوانند از انسولین به درستی استفاده کنند، تقاضای بدن برای تولید انسولین افزایش می‏‌یابد. لوزالمعده انسولین بیشتری برای جبران تولید می‌‏کند. انسولین اضافی تخمدان‏‌ها را به سمت تولید هورمون‏‌های مردانه سوق می‏‌دهد.

چاقی عامل اصلی مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت انسولین می‏‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد.

التهاب

زنان مبتلا به PCOS اغلب میزان التهاب در بدنشان افزایش یافته است. اضافه وزن نیز می‏‌تواند به التهاب کمک کند. مطالعات التهاب اضافی را به سطح بالاتر آندروژن مرتبط کرده است.

خلاصه

پزشکان دقیقا نمی‌‏دانند چه چیزی باعث PCOS می‌شود. آنها معتقدند که این امر از عواملی مانند ژن، مقاومت به انسولین و سطح بالاتر التهاب در بدن ناشی می‏‌شود.

علائم شایع  PCOS

برخی از خانم‏‌ها علائم خود را در حدود اولین قاعدگی خود مشاهده می‏‌کنند. برخی دیگر فقط بعد از اینکه وزن زیادی پیدا کردند، دچار PCOS شده‏‌اند، چرا که سندرم تخمدان پلی کیستیک و چاقی ارتباط باهم دارند یا اینکه در بارداری دچار مشکل شده‌‏اند.

شایع‏ترین علائم PCOS عبارتند از:

1. دوره‏‌های نامنظم: عدم تخمک ‏گذاری مانع ریزش رحم در هر ماه می‏‌شود. برخی از زنان با PCOS کمتر از هشت دوره در سال قاعده می‌‏شوند.
2. خونریزی شدید: تاخیر قاعدگی باعث ضخیم شدن لایه داخلی رحم می‏‌شود، بنابراین قاعدگی که رخ می‏‌دهد سنگین‌‏تر از حد معمول است.
3. رشد موهای زائد: در بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به این بیماری رشد موهای زائد بر روی صورت و بدن دارند – از جمله در پشت، شکم و قفسه سینه. رشد بیش از حد مو را هیرسوتیسم می‌‏نامند.
4. آکنه: هورمون‏‌های مردانه می‌‏توانند پوست را از حالت معمول چرب‏‌تر کرده و باعث ایجاد جوش در مناطقی مانند صورت، قفسه سینه و قسمت تحتانی کمر شوند.
5. افزایش وزن: تا 80 درصد از زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی هستند.
6. طاسی مردانه: موهای روی پوست سر نازک‏تر شده و می‌‏ریزند.
7. تیرگی پوست: لکه‏‌های تیره پوست ممکن است در مناطقی مانند گردن، کشاله ران و زیر سینه‌‏ها ایجاد شود.
8. سردرد: تغییرات هورمون می‏تواند باعث سردرد در برخی از خانم‏ها شود.

خلاصه

PCOS می‏تواند چرخه قاعدگی را مختل کند و منجر به قاعدگی‏‌های کمتری شود. آکنه، رشد موهای زائد، افزایش وزن و لکه‏‌های پوستی تیره از دیگر علائم این بیماری است.

چگونه PCOS بر بدن شما تأثیر می‏‌گذارد؟

داشتن سطح آندروژن بالاتر از حد معمول می‌‏تواند در باروری و سایر جنبه‌‏های سلامتی شما تأثیر بگذارد.

1. ناباروری

برای باردار شدن، باید تخمک‏ گذاری کنید. زنانی که بطور منظم تخمک‏ گذاری نمی‏‌کنند، تخمک‏‌های قابل باروری را آزاد نمی‏‌کنند. PCOS یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است.

2. سندرم متابولیک

تا 80 درصد از زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. هم چاقی و هم PCOS خطر ابتلا به قند خون بالا، فشار خون بالا، کلسترول HDL کم “خوب” و کلسترول LDL بالا (“بد”) را افزایش می‏‌دهد. به این عوامل سندرم متابولیک گفته می‏‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و سکته مغزی را افزایش می‏‌دهد.

3. آپنه خواب

این شرایط باعث وقفه‏‌های مکرر در تنفس در طول شب می‏‌شود که خواب را قطع می‏‌کند. آپنه خواب در خانم‏‌هایی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می‏‌شود – به خصوص اگر PCOS نیز داشته باشد. خطر ابتلا به آپنه خواب در زنان چاق با  PCOS  5 تا 10 برابر بیشتر از افراد فاقد PCOS است.

4. سرطان آندومتر

در طی قاعدگی، لایه رحم ریزش می‏‌کند. اگر هر ماه قاعده نشوید، لایه داخلی ضخیم می‌‏شود. یک لایه ضخیم رحم می‌‏تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.

5. افسردگی

هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد موهای زائد می‌‏توانند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارند. بسیاری از افراد مبتلا به PCOS ممکن است دچار افسردگی و اضطراب شوند.

خلاصه

عدم تعادل هورمونی از جهات مختلفی می‏‌تواند بر سلامت زن تأثیر بگذارد. PCOS می‏‌تواند خطر ناباروری، سندرم متابولیک، آپنه خواب، سرطان آندومتر و افسردگی را افزایش دهد.

چگونه PCOS تشخیص داده می‌شود؟

• پزشکان به طور معمول PCOS را در زنانی که حداقل دو مورد از این سه علامت را دارند تشخیص می‏‌دهند.

1. سطح بالای آندروژن
2. دوره‏‌های نامنظم قاعدگی
3. کیست در تخمدان‏‌ها

پزشک باید از شما سؤال کند که آیا علائمی مانند آکنه، رشد موهای صورت و بدن و افزایش وزن دارید یا خیر.

• ممکن است برای بررسی بیشتر معاینه رحم صورت گیرد.
• آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‏‌های مردانه بالاتر از حد طبیعی انجام می‏‌شود. همچنین ممکن است آزمایش خون انجام دهید تا میزان کلسترول، انسولین و تری گلیسیرید خون خود را بررسی کنید تا خطر ابتلا به بیماری‏‌های مرتبط با بیماری مانند قلب و دیابت را ارزیابی کنید.
• سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می‌‏کند تا به دنبال فولیکول‏‌های غیرطبیعی و سایر مشکلات تخمدان‏‌ها و رحم شما باشد.

خلاصه

اگر زنان حداقل دو یا سه علامت اصلی را دارند – سطح بالای آندروژن، قاعدگی‏‌های نامنظم و کیست در تخمدان‏‌ها، پزشکان PCOS را تشخیص می‌‏دهند. معاینه لگن، آزمایش خون و سونوگرافی می‏‌تواند تشخیص را تایید کند.

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک برای بارداری

PCOS چرخه عادت ماهانه را قطع و بارداری را دشوار می‏‌کند. بین 70 تا 80 درصد از زنان مبتلا به PCOS دچار مشکلات باروری هستند.

این وضعیت همچنین می‌‏تواند خطر عوارض بارداری را افزایش دهد.

زنان مبتلا به PCOS دو برابر زنان بدون این مشکل خطر زایمان زودرس دارند.

آنها همچنین در معرض خطر سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت حاملگی قرار دارند.

با این حال، زنان مبتلا به PCOS با استفاده از روش‏‌های درمانی باروری که باعث بهبود تخمک‏ گذاری می‌‏شوند، باردار خواهند شد.

کاهش وزن و کاهش قند خون می‏‌تواند شانس ابتلا به بارداری سالم را بهبود بخشد.

خلاصه

PCOS می‌‏تواند بارداری را دشوارتر کند، و این می‏‌تواند خطر ابتلا به عوارض بارداری و سقط جنین را افزایش دهد. کاهش وزن و سایر روش‏‌های درمانی می‌‏تواند شانس ابتلا به بارداری سالم را بهبود بخشد.

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

درمان PCOS معمولا با تغییر شیوه زندگی مانند کاهش وزن، رژیم و ورزش شروع می‌‏شود.

از دست دادن فقط 5 تا 10 درصد از وزن بدن می‌‏تواند به تنظیم چرخه قاعدگی و بهبود علائم PCOS کمک کند.

کاهش وزن همچنین می‏‌تواند باعث:

• افزایش سطح کلسترول
• کاهش انسولین
• کاهش خطر بیماری‌‏های قلبی
• و خطرات دیابت

شود.

هر رژیم غذایی که به شما در کاهش وزن کمک می‏‌کند، می‌‏تواند به شرایط شما کمک کند.

با این حال، برخی از رژیم‏‌های غذایی ممکن است مزیت‏‌هایی نسبت به سایرین داشته باشد.

مطالعات انجام شده با مقایسه رژیم‌‏های غذایی PCOS نشان داده‏‌اند که رژیم های کم کربوهیدرات برای کاهش وزن و کاهش انسولین موثر است.

رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین (GI کم) که بیشتر کربوهیدرات‏‌ها را از:

• میوه‏‌ها،
• سبزیجات
• و غلات کامل

دریافت می‏‌کند؛ به تنظیم چرخه قاعدگی بهتر از یک رژیم کاهش وزن معمولی کمک می‌‏کند.

چند مطالعه نشان داده‌اند که 30 دقیقه ورزش با شدت متوسط ​​حداقل سه روز در هفته می‌تواند به زنان مبتلا به PCOS در کاهش وزن کمک کند. کاهش وزن با ورزش برای تخمدان پلی کیستیک باعث افزایش تخمک‏ گذاری و تنظیم انسولین نیز می‏‌شود.

وقتی ورزش با رژیم ترکیب شود بسیار موثرتر خواهد بود. این کار کمک می‏‌کند شما وزن بیشتری کم کنید. و خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

شواهدی وجود دارد که طب سوزنی می‌‏تواند در بهبود PCOS کمک کند ، اما تحقیقات بیشتری لازم است.

خلاصه

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک با تغییر شیوه زندگی مانند رژیم و ورزش شروع می‌‏شود. در صورت اضافه وزن، کاهش فقط 5 تا 10 درصد از وزن بدن می‏‌تواند به بهبود علائم شما کمک کند.

درمان‏های پزشکی معمول برای سندرم تخمدان پلی کیستیک

1-قرص‏‌های ضد بارداری: و سایر داروها می‏توانند به تنظیم چرخه قاعدگی و درمان علائم PCOS مانند رشد مو و آکنه کمک کنند.

مصرف روزانه استروژن و پروژسترون می‌‏تواند:

• تعادل طبیعی هورمون را بازگرداند
• تخمک‏ گذاری را تنظیم کند
• علائمی مانند رشد بیش از حد موهای زائد را بهبود ببخشد دهد
• و از سرطان آندومتر

محافظت کند.

این هورمون‏‌ها به صورت قرص خوراکی یا واژینال مصرف می‌‏شوند.

2-متفورمین: متفورمین (گلوکوفاژ ، Fortamet) یک داروی است که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود. همچنین با بهبود سطح انسولین PCOS را درمان می‏کند.

یک مطالعه نشان داد که مصرف متفورمین در حین ایجاد تغییر در رژیم غذایی و ورزش باعث کاهش وزن، کاهش قند خون می‏شود و یک سیکل قاعدگی طبیعی را بهتر از تغییر در رژیم و ورزش به تنهایی بازیابی می‏کند(ارجاع به منبع)

3-کلومیفن: Clomiphene (Clomid) یک داروی باروری است که می‏‌تواند به زنان مبتلا به PCOS در بارداری کمک کند. با این حال، خطر دو یا چند قلو زایی را افزایش می‌دهد.

4-داروهای رفع موهای زائد: چند روش درمانی می‏‌تواند به خلاص شدن از شر موهای ناخواسته یا جلوگیری از رشد آن کمک کند. لیزر موهای زائد و الکترولیز می‌تواند کمک کند تا از شر موهای ناخواسته روی صورت و بدن خلاص شوید.

5-عمل جراحی: در صورت عدم استفاده از درمان‏‌های دیگر، جراحی می‏‌تواند گزینه‌‏ای برای بهبود باروری باشد.

در این روش سوراخ‏‌های ریز در تخمدان با لیزر یا سوزن گرم شده نازک برای بازگرداندن تخمک‏ گذاری طبیعی ایجاد می‌‏شود.

خلاصه

قرص‌‏های ضد بارداری و داروی دیابت متفورمین می‏تواند به بازگرداندن یک چرخه عادت ماهانه کمک کند.

کلومیفن و جراحی باعث بهبود باروری در زنان مبتلا به PCOS می‏‌شوند.

داروهای رفع مو های زائد می‌توانند زنان را از شر موهای ناخواسته خلاص کنند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید

اگر:

1. تاخیر قاعدگی دارید و باردار نیستید.
2. علائم PCOS مانند رشد مو روی صورت و بدن دارید.
3. از 12 ماه تلاش کرده‌‏اید که باردار شوید اما موفق نبوده‌‏اید.
4. علائمی از دیابت دارید، مانند تشنگی بیش از حد یا گرسنگی، تاری دید، یا کاهش وزن غیر قابل توضیح.
5. اگر PCOS دارید، با پزشک خود مرتبا ملاقات کنید.
6. برای بررسی دیابت، فشارخون بالا و سایر عوارض احتمالی به آزمایش منظم نیاز خواهید داشت.

خلاصه

اگر تاخیر قاعدگی طولانی را سپری کرده‌اید یا علائم PCOS دیگری مانند رشد موهای زائد در صورت یا بدن دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. اگر 12 سال یا بیشتر بدون موفقیت موفق به بارداری شدید به پزشک مراجعه کنید.

خط آخر

PCOS می‎تواند چرخه قاعدگی یک زن را مختل کند و بارداری را سخت‎تر کند.

مقادیر بالای هورمون‎های مردانه منجر به علائم ناخواسته مانند رشد موهای زائد در صورت و بدن می‏‌شود.

مداخلات سبک زندگی اولین درمانی است که پزشکان برای PCOS توصیه می‏‌کنند، و اغلب آنها به خوبی کار می‏‌کنند.

کاهش وزن می‌تواند علائم PCOS را درمان کرده و شانس بارداری را بهبود بخشد.

رژیم غذایی و ورزش هوازی دو روش موثر برای کاهش وزن است.

اگر تغییر شیوه زندگی مؤثر نباشد، داروهایی مانند قرص‌‏های ضد بارداری و متفورمین می‏‌توانند هر دو چرخه عادی قاعدگی را بازیابی کرده و علائم PCOS را تسکین دهند.

طب سنتی ایران هم می‏‌تواند به کنترل علائم PCOS کمک کند. برای اطلاع از این روش‌‏ها مقاله درمان PCOS از دیدگاه طب سنتی را بخوانید.