طبع گرم و خشک یکی از انواع نه گانه مزاج است که در مقاله قبلی با عنوان “مزاج گرم و خشک چه ویژگی‌هایی دارد” به ویژگی‌های آن پرداختیم.
پیش‌تر نیز در مقاله “مزاج زنان در طب سنتی” به معرفی مزاج و انواع آن پرداختیم.
در این مقاله سبک زندگی مناسب افراد دارای مزاج گرم و خشک بررسی می‌شود. چنانچه هنوز مزاج خود را نشناخته‌اید مقالات منتشر شده از کارگروه مزاج‌شناسی در سایت دکتربانوکا را مطالعه کنید، و اگر بازهم نتوانستید به مزاج خود پی ببرید از مشاوره یک متخصص طب‌سنتی بهره ببرید.
حفظ سلامتی در طب سنتی ایران
بطور کلی طب سنتی ایران “حفظ سلامتی” را در یک عبارت خلاصه می‌کند:
تنظیم روش زندگی و شش اصل ضروری مطابق مزاج و خصوصیات ذاتی فرد
در طب سنتی ایران برای داشتن سبک زندگی سالم شش اصل ضروری حفظ تندرستی (همان سته ضروریه یا اصول حفظ‌الصحه) بیان شده است. که عبارتند از:
- آب و هوا
- غذا و آشامیدنی
- خواب و بیداری
- فعالیت بدنی متناسب
- حالات روحی و روانی
- تعادل بین مواد ورودی و خروجی بدن (جذب و دفع و پاکسازی)
در متون طب ایرانی ذیل هر کدام از این شش اصل، قواعد و دستورات متنوعی آورده شده که برخی مشترک برای تمام مزاج‌ها و برخی جداگانه و مختص هر مزاج هستند.
طب ایرانی معتقد است هر فرد با هر نوع مزاج پایه (از مزاج‌های 9گانه) در صورتی‌که اصول حفظ سلامتی متناسب با مزاج خود را آموخته و بدرستی رعایت کند، می‌تواند کیفیت زندگی خود را بطور قابل توجهی بالا برده و تا حد زیادی از ابتلا به بیماری‌های جسمی و روحی در امان باشد.
در این مقاله ابتدا به چند دستور عمومی روش زندگی صحیح که برای تمام افراد با هر مزاجی قابل اجرا است پرداخته و سپس دستورات اختصاصی طبع گرم و خشک را مطرح می‌نمایم.
دستورات عمومی روش زندگی صحیح:
-
خودتان را از قبل برای شرایط محیطی که احتمال دارد در آن قرار بگیرید آماده کنید، مشکلات زندگی را بیش از اندازه بزرگ نکنید. انسان ذاتاً در سختی‌ها رشد می‌کند و شخصیتش شکل می‌گیرد.
-
برای موفقیت‌های هرچند کوچک به خودتان پاداش بدهید. منتظر نباشید دیگران شما را ببینند و تشویق کنند. در بررسی عملکرد خود نیمه پر لیوان را ببینید و تمرکزتان را از روی ضعف‌ها و کاستی‌ها برداشته، بجای آن بر روی موفقیت‌ها و نتایج مثبتی که بدست آورده‌اید تمرکز کرده و خودتان را تشویق کنید. بمرور پیشرفت‌هایتان بیشتر و بیشتر خواهد شد.
-
عواطف و هیجانات خود را سرکوب نکنید، آن‌ها را بروز داده و با نزدیکان و دوستان شفیق هم در میان بگذارید.
-
فعالیت جسمی منظم و متناسب با شرایط جسمی و روحی خود داشته باشید. پیاده روی و سایر ورزش‌های مورد علاقه را فراموش نکنید. بهترین زمان برای ورزش حدود 2ساعت پس از صرف غذا است.
-
فقط وقتی گرسنه‌اید غذا بخورید، مصرف غذا هنگامی که غذای قبلی هضم نشده به دستگاه گوارش و سلامتی آسیب می‌زند و منجر به تجمع مواد زاید در بدن، احساس سنگینی و کسالت می‌شود.
-
استراحت کافی داشته باشید و سعی کنید سر شب و نهایتاً قبل از ساعت 12 شب به خواب بروید.
-
به اندازه کافی از مایعات استفاده کنید ولی بدون تمایل به نوشیدنی‌ها از آن‌ها استفاده نکنید.
-
تعریق کافی برای سلامتی مفید است، درصورتی که تعریق ندارید یا تعریق‌تان نسبت به قبل آشکارا کم تر شده از مشاوره متخصص کمک بگیرید.
-
ارتباط معنوی صحیح با خالق هستی برای انسان که موجودی دارای دو بعد مادی و معنوی است ضروری بوده و موجب نشاط و سرزندگی شده، فرد را در مقابل سختی‌ها و بیماری‌ها بیمه می‌کند.
-
نگرانی، خشم، هیجان بیش از اندازه، فکر زیاد و اشتغال ذهنی زیاد نداشته باشید.
-
برنامه‌ریزی برای زندگی شاد و تفریحات سالم برای همه افراد ضروری است. ملاقات دوستان خوب و ارزشمند، دیدار اقوام و به ویژه پدر، مادر و فرزندان واجب و نشاط آور است.
-
استفاده از بوهای خوش و دیدن منظره‌های زیبای طبیعی همچون دشتهای سرسبز و کوه‌های پوشیده از برف و چشمه ساران جوشان و … توصیه می‌شود.
-
شنیدن نغمه‌های فرح بخش مانند صدای رودخانه‌ها و پرندگان و موسیقی‌های طبیعی ملایم، روح نواز و افزاینده انرژی است.
-
از مواردی که انرژی شما را بیش از اندازه مصرف می‌کنند و موجب ضعف و خستگی مزمن می‌شوند خودداری کنید و در صورت بروز سریعاً جهت رفع موضوع پیگیری کنید. نمونه این موارد عبارت است از: زیاد عصبانی شدن، ورزش زیاد، دیر خوابیدن و کم خوابیدن، فکر و اشتغال ذهنی زیاد، افکار بد و سوءظن، هوای بسیار گرم و بسیار سرد، فعالیت بدنی و ذهنی بیش از اندازه، مخارج بیش از اندازه و عدم قناعت، خوردن زیاد، دفع مدفوع زیاد و اسهال، یبوست، تعریق زیاد، تپش قلب، نزدیکی جنسی زیاد.
سبک زندگی مناسب برای طبع گرم و خشک:
-
از هوای تازه و خنک استفاده نمایید. در ساعات گرم روز کمتر از خانه خارج شوید و در معرض آفتاب و هوای گرم قرار نگیرید. سعی کنید در فصول گرم از هوای پاکیزه و خنک کوهستان بهره ببرید.
-
از حمام با آب ولرم و نه خیلی گرم استفاده کنید. بدن را با آبی که در آن جوشانده صاف شده بنفشه و نیلوفر ریخته‌اید بشویید و مدتی در آن آب بنشینید. سر را با لعاب اسفرزه و ختمی بشویید و بعد از حمام بدن خود را با گلاب یا عطرهای خنک خوشبو سازید.
-
در رژیم غذایی خود از غلات، میوه‌جات، سبزیجات و غذاهای با فیبر بالا بیشتر بهره ببرید. میوه‌هایی مانند هلو، زردآلو، شاتوت، خیار، گلابی، هندوانه، نارنگی، نارنج و پرتقال مناسبند. نمونه سبزیجات مناسب کاهو، کدو، گشنیز، خرفه و اسفناج هستند.
-
از نوشیدنی‌های مناسب مانند شربت سکنجبین، شربت ریباس، شربت آلبالو، شربت زرشک و شربت عناب، شربت لیمو استفاده کنید.
-
کاهو سکنجبین میان وعده مناسب برای فصل تابستان است.
-
از گوشت‌ها ماهی تازه، بره و بزغاله، جوجه مرغ و خروس مناسب هستند که بهتر است همراه با افزودنی‌هایی چون سماق، رب انار، آب غوره، کدو یا آلو طبخ شوند.
-
مصرف آب و مایعات را افزایش دهید، تا جایی که ادرار صبحگاهی شما هنگامی که از خواب برمی‌خیزید پررنگ نباشد و زرد کمرنگ باشد.
-
شش تا هفت ساعت خواب شبانه توصیه می‌شود. در روزهای بلند تابستان چرت کوتاه پس از صرف ناهار مناسب است.
-
در شرایط تنش‌زا و فشار عصبی، وضو بگیرید یا دست و صورت و پای خود را با آب بشویید. مخلوط گلاب و آب را به صورت خود اسپری کنید. تنفس عمیق خصوصاً در هوای خنک نیز مفید است.
-
فعالیت جسمی و ورزش را در هوای خنک صبح زود یا شامگاه انجام دهید.
-
در فصل پاییز بینی خود را هر 12 ساعت با کمی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه مرطوب کنید.
-
از هوای گرم، خشم و عصبانیت و سایر فعالیت‌هایی که موجب افزایش گرمی و خشکی می‌شوند پرهیز نمایید. هیجانات روانی و زیاد حرف زدن و کار فکری زیاد برای مزاج گرم و خشک مضر است. سعی کنید در بین جلسات کاری کمی فاصله بیاندازید.
-
مصرف بیش از اندازه چای، قهوه و استعمال سیگار (به هر مقدار) مضر است.
-
فعالیت بدنی زیاد و ورزش شدید گرمی و خشکی را افزایش می‌دهد و مضر است.
-
بی‌خوابی و کم خوابی (کمتر از 5 ساعت خواب شبانه) و دیروقت به رختخواب رفتن بشدت مضر است.
نکته مهم: درصورتی که با مصرف غذاها و نوشیدنی‌های با مزاج سرد دچار احساس سنگینی معده، ترش کردن، نفخ، صدا و قار و قور در شکم می‌شوید یعنی با وجود مزاج کلی گرم و خشک، معده و گوارش سردی دارید و اصلاح مزاج معده و دستگاه گوارش و تقویت آن نیاز است.
افراد داری طبع گرم و خشک در صورت رعایت نکردن تدابیر مستعد ابتلا به علائم و بیماری‌هایی مانند اضطراب و تپش قلب، وسواس فکری، میگرن و سردرد، وزوز گوش، اسهال، التهاب کبد و هپاتیت، یرقان، لکه‌بینی و افزایش خونریزی قاعدگی، انزال زودرس، تلخی دهان، سرفه خشک، بی‌خوابی، سوزش ادرار و لاغری شدید هستند.
| غذاها و نوشیدنی‌های گرم و خشک که برای افراد دارای طبع گرم و خشک مناسب نیستند | |
| غذاها | گوشت شتر، گوشت شترمرغ، گوشت کبوتر، گوشت گنجشک، سرخ کردنی‌ها، عسل، میرزاقاسمی و غذاهای محتوی بادمجان |
| سبزیجات | فلفل، سیر، پیاز، خردل، جعفری، تره، شاهی، شوید، ترب، نعناع، تربچه، ترخون، کلم، بادمجان، پونه، آویشن، ریحان |
| مغزها و میوه‌ها | گردو، فندق، تخمه آفتاب گردان، خرما، نارگیل، پسته، انبه |
| ادویه‌جات | زردچوبه، فلفل، رازیانه، میخک، زنجبیل، زیره، خردل، نمک، پودرسیر و موسیر |
| نوشیدنی‌ها | شربت عسل، قهوه، نسکافه، چای، دمنوش گیاهان دارای مزاج گرم و خشک |
| نمونه غذاها و نوشیدنی‌های مناسب برای افراد دارای مزاج گرم و خشک | |
| غذاها | ماهی، انواع آش و سوپ، بورانی اسفناج، خورشت آلو، خورشت کدو، انواع سالاد (میان وعده)، آش جو، آش غوره، آش انار، آب‌دوغ خیار |
| سبزیجات | خیار، کدو، کاهو، اسفناج، گشنیز، خرفه |
| دانه‌ها، غلات، مغزها، میوه‌ها | هندوانه، کیوی، مرکبات، هلو، آلو، زردآلو، شاتوت، گلابی، زرشک، لیمو، نارنج، گریپ فروت، به، تخم کدو، تخم هندوانه، تخم گشنیز، باقالی، جو |
| افزودنی‌ها | رب انار، سس انار، سس زرشک، کشک، سس گوجه فرنگی خانگی، تمبر هندی، لیموعمانی، سماق، آب غورره |
| نوشیدنی‌ها | آب، دوغ، شربت سکنجبین، شربت لیمو، شربت آلبالو، شربت عناب، ماءالشعیر طبی، شربت زرشک، شربت آلو، شربت ریباس، شربت خاکشیر و تخم شربتی |
۱ دیدگاه