پرهیزات غذایی در طب سنتی عنوان این مقاله است.
در تغذیه نوین دستورالعمل‌های مناسب غذایی در قالب هرم غذایی و یا بشقاب سلامت ارائه می‌شود؛ و میزان دریافتی لازم برای هرکدام از گروه های غذایی به صورت روزانه مشخص می‌شود.
طب نوین اعتقاد دارد که بهترین راه اطمینان از تعادل و تنوع در غذای روزانه، استفاده از هر چهار گروه اصلی غذایی است.
که عبارتند از:
– گروه نان و غلات شامل انواع نان، برنج، ماکارونی، گندم و جو
– گروه میوه و سبزیجات
– گروه شیر و لبنیات
– گروه پروتئین ها شامل گوشت و حبوبات، تخم مرغ، مغزها
– گروه چربی ها
متخصصین تغذیه، مواد غذایی داخل هر گروه را دارای ارزش غذایی تقریباً یکسان می دانند بطوری که می‌توان از یکی از اعضای گروه به جای دیگری استفاده کرد. همچنین توصیه می کنند که از مصرف زیاد روغن ها و شیرینی ها خودداری شود.
گروه بندی مواد غذایی در طب ایرانی
در منابع طب ایرانی، گروه بندی های مواد غذایی البته متفاوت است.
مواد غذایی شامل غذا ها و دوا ها (غذای مطلق، دوای مطلق، غذای دوایی و دوای غذایی) هستند.
دوا ها موادی هستند که می توانند بر مزاج بدن شما تاثیر داشته باشند، در نتیجه توصیه می‌شود تنها با دستور پزشک متخصص طب ایرانی و مناسب شرایط بدن تان از آنها استفاده کنید. مثلا زنجبیل یک دوای ِغذایی است یا پیاز یک غذایِ دوایی است. استفاده ی مداوم از آنها می تواند مضر باشد.
غذای مطلق شامل پنج دسته غذایی است:
- نان گندم تهیه شده از گندم عاری از انواع آلودگی و آفت‌ها
- برنج مرغوب
- گوشتِ گوسفند یکساله و چاق، بزغاله شش ماهه، گوساله یک ساله، جوجه خروس یا مرغ، پرندگانی همچون کبک و همچنین ماهی تازه و کوچک مانند ماهی سفید و قزل آلا،…
- مواد با طعم ملایم شیرینی خصوصا اگر با شکر و بادام تهیه شده باشند.
- میوه هایی مانند انجیر، انگور (که مصرف آنها قبل از غذا توصیه می شود)، انار ملس (پس از غذا)، خربزه (در فاصله بین دو وعده غذایی) و رطب تازه. سایر میوه ها جزو غذای دوایی طبقه بندی می شوند.
اگر از نظر مزاج بدن، در سلامت و تعادل هستید، یعنی احشا و اندام‌ها عملکرد صحیحی دارند، ترجیحا از دسته ی «غذای مطلق» برای تغدیه استفاده کنید تا مزاج تان را در حالت متعادل نگاه دارد.
اما در صورتی که مزاج تان از حالت سلامتیِ کامل، فاصله گرفته است، لازم است در کنار غذای مطلق از دسته ی «غذای دوایی» مناسب برای مزاجتان به همراه مصلحات مناسب، نیز استفاده کنید.
پرهیزات غذایی در طب سنتی:
در مقاله‌ی پیشین (پاکسازی با رویکرد سینادرمانی) توضیح دادیم که بعضی مواد غذایی ممکن است با هضم یا دفع نامناسب در بدن، در بین بافتها و سلول‌ها تجمع کنند. درنتیجه این مواد زائد یا بدانباشت ها مانع خونرسانی در بدن شوند. از جمله این مواد، غذاهای غلیظ و لزج هستند.
غذاهای غلیظ:
غذاهای «غلیظ» آنهایی هستند که مدت زمان بیشتری برای هضم لازم دارند و مواد زاید بیشتری هم تولید می‌کنند. اگر شما جزو کسانی هستید که کارهای سنگین مانند بیل زدن یک زمین کشاورزی و یا ورزش‌های حرفه ای انجام می‌دهید میتوانید از این مواد غذایی استفاده کنید! در غیر این صورت این مواد برای شما مضر هستند و سعی کنید استفاده از آنها را محدود کنید. مصرف این مواد می‌تواند خون شما را غلیظ کند و بصورت بدانباشت در بدن شما تجمع پیدا کند.
- ماکارونی
- کله پاچه
- قارچ
- عدس
- سوسیس و کالباس و ژامبون
- کنسروجات
- انواع سس
- بادمجان
- حلیم
- خرما
- پسته
- کلم
- نان باگت و بربری
- چغندر
- کاکائو
- قهوه
- شکلات
- ته دیگ
- کته
- سرخ کردنی
- پنیر کهنه
- پنیر پیتزا
- گوشت گاو و گوساله
- کنجد
- خرما
- انبه
- موز
برنج دارای لزوجت یا خاصیت چسبندگی است که در افراد کم تحرک یا برخی مزاج ها یا بیماری ها (مثلا کسانی که مبتلا به سوءمزاج سرد معده می باشند) نباید به مقدار زیاد مصرف شود. به همین علت به این افراد توصیه می‌شود که علاوه بر مصرف کمتر برنج، از روش طبخ برنج آبکش استفاده کنند.
غذاهای سرد و تر:
- ماست
- خیار
- شیر
- مرکبات
- کاهو
- ماهی
- دوغ
در افراد با مشکلات سردی مانند رفلاکس، درد مفاصل، … توصیه می‌شود کمتر از این مواد استفاده کنند. یا حتی الامکان همراه با مصلحاتی مانند اویشن، دارچین، نعناع، زیره، … استفاده شود.
غذاهای نفاخ:
اگر نفخ اذیتتان می‌کند مصرف مواد نفاخ را محدود کنید.
سبزیجات تند (تره، ترب، ترخون، شاهی، شاهتره، سیر و پیاز خام)، حبوبات نجوشیده
برای کم کردن نفخ حبوبات، بهتر است یک شب تا صبح در ظرف دربسته با مقدار آب کافی که سطح آن را بپوشاند، حبوبات را بخیسانید و سپس آب آن خالی و مجدداً آب بریزید، کمی بجوشد و مجدداً خالی گردد و بعد برای پخت نهایی آب افزوده شود.
تدابیر تغذیه‌ای صحیح
خوب غذا را بجوید! از ابتدایی ترین این موارد، «خوب جویدن غذا» است تا فرصت برای «هضم دهانی» وجود داشته باشد. موادی که در دهان نرم نشده باشد پس از یک هضم کند و پرزحمت، به صورت هضم نشده وارد روده ها می‌شود و باعث ایجاد انواع مشکلات گوارشی و سوء هضم می شود. در نتیجه توصیه می شود حتما هر لقمه غذا را 33 بار بجوید تا شیرابه شود.
نکات مصرف میوه‌ها
در پرهیزات غذایی در طب سنتی در مورد مصرف میوه‌ها، تاکید شده است در هر فصل، از میوه‌های مخصوص همان فصل مصرف کنید. برای مثال از مصرف میوه‌های گلخانه ای مانند خیار و گوجه در زمستان خودداری کنید.
همچنین توصیه می‌شود که بیشتر از غذاها و میوه‌های اقلیمی که ساکن هستید استفاده کنید. و از محصولات سایر اقلیم ها بطور محدود استفاده کنید. مثلا اگر در منطقه‌ای که زندگی می‌کنید بطور معمول محل پرورش خرما نیست، مصرف رطب و خرما برایتان مناسب نیست و نباید در مصرف آن زیاده روی کنید.
از آنجا که اغلب میوه‌ها در زمان کوتاهی هضم می‌شوند، توصیه می شود که میوه‌ها را همراه با غذا یا در زمان نزدیک به صرف غذا میل نکنید . ترجیحا نیم ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از غذا مصرف کنید. اگر میوه را همراه غذا مصرف کنید، باعث اختلال در هضم شده و به این ترتیب هم خواص میوه و هم فواید غذای خورده شده از بین می‌رود. البته استثنائاً مصرف انار میخوش، به و سیب پس از غذا اشکالی ندارد و جهت هضم بهتر غذا تجویز می‌شود.
روی هم خوری ممنوع!
یکی از بدترین عادات غذایی جامعه کنونی، روی هم خوری‌ها و اختلاط غذاهای متفاوت با یکدیگر است. از نظر اصول طب ایرانی، خوردن چند نوع غذا در یک وعده، به علت ایجاد اختلال در گوارش ممنوع است و موجب می‌شود هر دو یا چند نوع غذا، هضم درستی نیابند و بیشتر آنها تبدیل به مواد زائد شوند.
در کل توصیه می‌شود حین مصرف غذا، نیم ساعت قبل تا دو ساعت بعد از غذا از مصرف ماست، سالاد، مایعات (آب، نوشابه، دوغ، چای) و میوه خودداری کنید. مصرف این مواد با غذا، موجب اختلال در فرآیند هضم غذای اصلی می‌شوند.
فعالیت بدنی بعد غذا ممنوع!
از منظر طب ایرانی، بدترین اقدام بلافاصله پس از اتمام غذا، انجام فعالیت بدنی شدید است. بلافاصله خوابیدن بعد از غذا نیز به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. پس از خوردن غذا نباید فوراً مشغول به کار شدید بدنی یا فکری شوید. باید به بدن به اندازه هضم غذا در معده فرصت داد. هضم غذا در معده افراد مختلف متفاوت است و بین 4-2 ساعت است. بنابراین پس از صرف غذا، بدون فعالیت شدید بدنی، باید استراحت متناسب با آن مانند صحبتهای متفرقه، گردش، مطالعه روزنامه و غیره انجام داد.
کلام اول و آخر
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: معده خانه تمام بیماری هاست و پرهیز، سرآمد همه درمان هاست.
امام صادق علیه السلام : معده خانه تمام بیماری هاست، و پرهیز است که درمان است. پرهیز آن نیست که چیزی را به کلی واگذاری و نخوری بلکه پرهیز آن است که از چیزی بخوری، اما کم بخوری.
۲ دیدگاه ها