کیفیت شیر مادر طب سنتی با راهکارهایی تشخیص داده می‌شود.
از نظر طب ایرانی شیر مادری موجب تقویت اعضا و رشد و نمو صحیح کودک می‌شود که معیارهای شیر خوب را داشته‌باشد.
تشخیص کیفیت شیر مادر طب سنتی
تشخیص کیفیت شیر مادر طب سنتی، از نظر 7 ویژگی بررسی می‌شود:
1-قوام:
شیر مادر خوب باید قوام معتدل داشته‌باشد. برای سنجیدن قوام شیر مادر مقداری از شیر را روی ناخن ریخته اگر شیر سریع پایین بریزد، شیر رقیق است. اگر شیر ثابت بماند، غلیظ است و اگر ابتدا کمی بلغزد و سپس متوقف شود قوام معتدل دارد.
2-مقدار:
مقدار شیر باید به اندازه کافی باشد که مهم‌ترین نشانه کافی بودن میزان شیر مادر وزن‌گیری خوب نوزاد است. کم یا زیاد بودن شیر مادر نشانه مشکلاتی در بدن مادر است.
3-رنگ:
شیر مادر خوب به رنگ سفید است. رنگ شیر مادر ممکن است مایل به تیرگی، مایل به سبز، مایل به زرد و یا مایل به قرمز باشد که هر کدام از این رنگ‌ها نشانه مشکلات خاصی در بدن مادر است.
4-بو:
شیر مادر خوب دارای بوی مطبوعی است. بوی نامطبوع شیر مادر نشانه مشکل در شیر است.
5-طعم:
شیر مادر خوب طعم مایل به شیرینی دارد. اگر شیر مادر مایل به تلخی، شوری یا ترشی باشد هر کدام نشانه مشکلی در شیر مادر است.
6-تشابه اجزای شیر:
شیر مادر باید یکنواخت و همگن باشد و ذرات آن از هم جدا نباشند.
7-کف:
شیرمادر خوب وقتی دوشیده می‌شود، حباب ندارد یا مقدار کمی حباب در بالای شیر دیده می‌شود که اصطلاحا کف شیر نامیده می‌شود. چنانچه کف روی شیر مادر زیاد باشد نشانه مشکلاتی در بدن مادر و خوب نبودن شیر مادر است.
اگر شیر مادر:
- قوام معتدل
- مقدار کافی
- بوی مطبوع
- طعم مایل به شیرینی و رنگ سفید داشته باشد
- اجزای آن یکنواخت باشد و بدون کف یا با کف کم باشد
شیر خوبی است و موجب سلامت کودک می‌شود.
اشکال در هر یک از این هفت ویژگی، نشانه خوب نبودن شیر مادر است که موجب عوارض و بیماری‌های متعددی در کودک اعم از:
- بیماری‌های گوارشی
- اختلالات خواب
- عدم رشد صحیح کودک
می‌شود.
در صورت اشکال در هر یک از ویژگی‌های شیر مادر فرد باید به پزشک متخصص جهت انجام بررسی‌های لازم مراجعه کند تا با اصلاح شیر مادر، کودک در مسیر سلامت و رشد و نمو صحیح قرار بگیرد.
علت کاهش کیفیت شیر مادر طب سنتی
قبل از اینکه علل کاهش کیفیت شیر مادر را از نظر طب ایرانی بررسی کنیم روند تولید شیر در طب ایرانی را خیلی مختصر توضیح می‌دهیم.
ابتدا غذا وارد لوله گوارش می‌شود طی هضم گوارشی و کبدی به اخلاط چهارگانه دم، بلغم، سودا و صفرا تبدیل می‌شود و وارد رگ‌ها می‌شود. خونی که از طریق رگ‌ها به سینه مادر می‌رسد تحت تأثیر قوای سینه مادر تبدیل به شیر می‌شود. همچنین حالات روحی- روانی مادر در هر یک از مراحل تولید شیر مؤثر است.
بنابراین میزان و کیفیت شیر مادر طب سنتی تحت تأتیر چهار عامل مواد غذایی خورده شده توسط مادر، خون تولید شده در بدن مادر، قوای سینه مادر و حالات روحی مادر است. در صورت تغییر در میزان و کیفیت شیر مادر باید به پزشک مراجعه کند تا بررسی‌های لازم انجام گیرد و شیر مادر اصلاح شود.
زیاد شدن شیر مادر طب سنتی
کاهش میزان شیر مادر نیز تحت تأثیر همین چهار عامل است که در اینجا چند نکته‌ای برای زیاد شدن شیر مادر طب سنتی بیان می‌کنیم:
مواد غذایی خورده شده توسط مادر:
نکته مهم آنست که برای تولید شیر مادر غذا نیاز است و فقط غذاها می‌توانند تبدیل به شیر شوند و دارو فقط تغییرات شیر مادر را اصلاح می‌کند و نمی‌تواند تبدیل به شیر شود. پس همواره برای تولید شیر غذا نیاز است.
نحوه خوردن غذا، کمیت و کیفیت غذا در تولید شیر مادر مؤثر است. نحوه خوردن غذا در هضم خوب غذا و تولید شیر خوب بسیار مهم است. برخی از آداب غذا خوردن مانند خوب جویدن غذا، دست کشیدن از غذا قبل از سیر شدن کامل، پرهیز از درهم خوری، پرهیز از خوردن قبل از گرسنگی، پرهیز از گرسنگی طولانی، پرهیز از خواب و حمام و ورزش و فعالیت جنسی بلافاصله بعد از خوردن غذا است.
بر اساس مطالعات تقریبا برای تولید هر 100 سی سی شیر مادر، 85 کیلو کالری انرژی نیاز است پس مادری که روزانه حدود 500-700 سی سی شیر می‌دهد تقریبا حدود 500 کیلو کالری انرژی بیشتری نیاز دارد و انرژی دریافتی مادر تقریبا از 1800 کیلو کالری نباید کمتر باشد.
همچنین دریافت مایعات باید بر اساس احساس تشنگی مادر باشد. هرچند که مادران در دوران شیردهی معمولا بیشتر از قبل تشنه می‌شوند و باید با خوردن به موقع مایعات مناسب به این احساس تشنگی پاسخ مناسب دهند. هنگام غذا خوردن و تا مدتی بعد از غذا آب و مایعات نخورند و برای خنک کردن مایعات از یخ به‌طور مستقیم استفاده نکنند و آن را در یخچال خنک کنند.
کیفیت غذا در تولید شیر اهمیت به‌سزایی دارد. برای تولید شیر با کمیت و کیفیت مناسب مادر باید غذاهایی که خون خوبی تولید می‌کنند و مزاج گرم وتر نزدیک به اعتدال دارند مصرف کند. برخی از این غذاها مانند:
صبحانه:
- شیربرنج
- فرنی
- حریره بادام
- مربای هویج
- مربای زردک
- مربای به
- زرده تخم مرغ
ناهار و شام:
- گوشت گوسفند
- سینه مرغ
- جوجه مرغ
- خورشت کدو
- خورشت سیب
- خورشت هویج
- هویج پلو
- زرشک پلو با سینه مرغ و هویج پخته
میان وعده:
- شیر
- خرما
- بادام پوست‌کنده
- شیربادام
- سیب
- گلابی
- انجیر خشک و تازه
- آب هویج
- کاهو
پرهیزات افزایش کیفیت شیر مادر طب سنتی
پرهیزات افزایش کیفیت شیر مادر طب سنتی شامل خوردن غذاهای با طعم تند، شور، تلخ، ترش، ادویه‌جات گرم، انواع فست‌فود، سیر و پیاز خام، تره و شاهی است.
خون تولید شده در بدن مادر:
وقتی میزان کافی مواد غذایی مناسب وارد بدن مادر شود و آداب غذا خوردن درست باشد و هضم گوارشی و کبدی غذا در بدن مادر صحیح انجام شود، خون خوبی از نظر کمیت و کیفیت تولید می‌شود.
اگر کمیت و کیفیت خون خوب نباشد، شیر خوبی نیز تولید نمی‌شود. اگر میزان خون کم باشد، ماده اولیه به اندازه کافی برای تولید شیر به سینه مادر نمی‌رسد و شیر کم می‌شود.
همچنین اگر کیفیت خون خوب نباشد، شیر خوبی تولید نمی‌شود و هر یک از سوءمزاج ها موجب تغییراتی در ویژگی‌های شیر مانند مقدار، قوام، رنگ، بو و طعم می‌شوند.
قوای سینه مادر:
قوای سینه مادر مانند سایر اعضا تحت تأثیر مغز، کبد و خصوصا قلب است و اگر سینه مادر قوای خوبی داشته باشد، شیر خوبی تولید می‌کند.
حالات روحی مادر:
ترس، غم و عصبانیت مادر موجب کاهش میزان و همچنین تغییر در کیفیت شیر مادر می‌شوند. عدم توجه کافی مادر به فرزند نیز موجب کاهش میزان شیر مادر می‌شود.
همچنین برای داشتن شیر خوب از نظر میزان و کیفیت توصیه می‌شود مادرشیرده ورزش ملایم مانند پیاده‌روی داشته‌باشد و در حد امکان از خواب شبانه خوب بهره ببرد.