پذیرفته شده‌ترین تعریف استرس (که عمدتا به ریچارد لازاروس (Richard S Lazarus) نسبت داده می‌شود، این است که استرس شرایط یا احساسی است که فرد زمانی به آن دچار می‌شود که احساس کند نیازهایش فراتر از منابع فردی و اجتماعی‌ای است که در اختیار دارد. به بیان خلاصه، استرس احساسی است که هنگامی که فکر می‌کنیم کنترل‌ امور از دست‌مان خارج شده است، به ما دست می‌دهد.

همه تا حدی آن را تجربه می کنند. با این حال ، نحوه پاسخگویی شما به استرس تفاوت زیادی در سلامت عمومی شما ایجاد می کند.

در علوم پزشکی و اجتماعی رایج حالاتی چون اضطراب، اندوه، ترس و مانند آن در مقوله‌ای با عنوان استرس جای می‌گیرند.

در سه دهه گذشته، استرس، یک لغت معمولی و قابل استفاده برای عموم قرار گرفته است.

در این دیدگاه اغلب به عنوان یک شاخص همیشگی از احساس ناراحتی و نارضایتی افراد به کار گرفته می‌شود.

هدف اصلی از مدل‌های نظری و شناخت عوامل آسیب پذیری و حفاظتی برای اختلال‌های اضطرابی ارائه راهکارهای مناسب و اثربخش برای پیشگیری از اضطراب است.

اضطراب از نظر علمی چندین نوع دارد:

• اضطراب حاد ناشی از موقعیتی خاص
• اختلال در تطابق یافتن با شرایط تازه
• اختلال اضطرابی عمومی شده
• اختلال هراس
• اختلال تنش زای پس از حادثه
• ترس مرض گونه و اختلال وسواسی-جبری

علائم 

استرس می‌تواند کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. هر دو می‌توانند علائم مختلفی را به دنبال داشته باشند، اما نوع مزمن آن با گذشت زمان آسیب جدی به بدن وارد می‌کند و اثرات سلامتی طولانی مدتی دارد.

برخی از علائم رایج آن، عبارتند از:

• تغییر در خلق و خو
• کف دست عرق کرده
• کاهش میل جنسی
• اسهال
• مشکل در خوابیدن
• مشکلات گوارشی
• سرگیجه
• احساس اضطراب
• ابتلای مکرر به بیماری
• دندان قروچه
• سردرد
• انرژی کم
• تنش عضلانی، به ویژه در گردن و شانه‌ها
• دردهای جسمی
• ضربان قلب بالا
• لرزیدن

تشخیص 

تشخیص استرس همیشه آسان نیست، اما برخی از راه ها برای شناسایی برخی علائم وجود دارد که ممکن است فشار زیادی را تجربه کنید. گاهی اوقات می‌تواند از یک منبع واضح ناشی شود، اما گاهی اوقات حتی استرس‌های ناچیز روزانه ناشی از کار، مدرسه، خانواده و دوستان می‌تواند باعث آسیب رساندن به ذهن و بدن شما شود.

اگر فکر می‌کنید استرس ممکن است روی شما تأثیر بگذارد، در ادامه به نکات زیر توجه کنید.

• علائم روانشناختی، مانند: مشکل در تمرکز داشتن، نگرانی، اضطراب و مشکل در به خاطر سپردن.
• علائم احساسی، مانند عصبانی بودن، تحریک پذیری، بدخلقی یا ناامیدی.
• علائم جسمی، مانند: فشار خون بالا، تغییر در وزن، سرماخوردگی مکرر یا عفونت، و تغییر در چرخه قاعدگی و میل جنسی.
• علائم رفتاری، مانند مراقبت از خود ضعیف، نداشتن وقت برای چیزهایی که از آن لذت می‌برید یا اعتماد به مواد مخدر و الکل برای کنار آمدن با آن.

تاثیر اضطراب و استرس بر افراد مختلف جامعه

بیماری‌های مرتبط با استرس و مشکلات روان پزشکی در جوامع صنعتی نوین شایع هستند که علت آنها احتمالا تغییرات در نوع استرس‌هایی است که با آنها روبرو هستیم.

به قول رابرت ساپولسکی (1998)، اجداد ما مدت‌ها پیش با چالش‌های مرگ و زندگی زیادی روبرو بودند، اما بحران‌های امروزی، طولانی‌تر هستند.

اگر مشکل طولانی و گریزناپذیر، نشانگان انطباق عمومی را فعال کند، نتیجه آن می‌تواند برای سلامتی ما زیان‌بار باشد.

در ادامه به تاثیر آن بر روی بعضی گروه‌ها می‌پردازیم:

زنان باردار

فشارها و استرس‌های مکرر روانی، زنان باردار را در معرض ترشح مقادیر زیادی هورمون‌های عصبی در داخل رگ‌های خونی قرار می‌دهد. امری که تاثیر منفی بر جنینی می‌گذارد که همچنان در حال رشد است

و در نتیجه به سیستم پاسخگویی او به ویژه در قبال فشارهای زندگی در آینده زیان وارد می‌کند و باعث می‌شود

که فرزندان آنها در آینده در معرض تن دادن به زورگویی اراذل و اوباش و افراد دارای رفتارهای غیرعادی قرار داشته باشند،

به گونه‌ای که احساس ترس و نگرانی شدید در چهره آنها نمایان می‌شود و معمولا گریه می‌کنند.

افراد مسن

سطح بالای کورتیزول می‌تواند مسئول تباهی هیپوکامپ و بنابراین تحلیل حافظه باشد که در بسیاری از افراد مسن روی می‌دهد.

افراد مسنی که از سطح بسیار بالای کورتیزول برخوردارند آنهایی هستند که هیپوکامپ بسیار کوچک و مشکلات حافظه زیادی دارند.

تاثیر در کارکنان مشاغل مختلف

عموم مردم بیشتر وقت مفید خود را در محیط کار می‌گذرانند. به همین دلیل شرایط محیط کاری تاثیرات بسزایی را در تامین سلامت روانی افراد دارد.

از نشانه‌های رفتاری استرس شغلی می‌توان به:

• بی اشتهایی
• رفتار ستیزه جویانه در برابر خانواده
• مصرف روز افزون دارو
• پرخوری
• زخم معده
• خلق و خوی افسرده
• دشمنی و عناد ورزی
• غیبت از کار
• از دست دادن بهره‌وری
• افزایش حوادث ناشی از کار
• رها کردن شغل

اشاره کرد.

ویژگی‌های شغل نیز از جمله عواملی است که ممکن موجب اضطراب گردد؛ هنگامی که فردی به محیط کار تازه‌ای وارد می‌شود، بیش از هر زمان دیگر آمادگی برای آن دارد.

البته می‌توان با بهبود شرایط محیط کار، ایجاد انگیزه و فرصت لازم، ارتقاء روابط بین فردی، هماهنگ کردن کار و مسئولیت‌ها و مشخص نمودن نقش‌ها از میزان تنش‌های محیط کسب و کار به نحو قابل ملاحظه‌ای کاست.

انواع 

همه انواع استرس مضر یا حتی منفی نیستند. برخی از انواع مختلف استرس که ممکن است تجربه کنید. عبارتند از:

• استرس حاد: استرس حاد نوعی استرس بسیار کوتاه مدت است که می‌تواند مثبت یا ناراحت کننده باشد. این نوعی استرس است که بیشتر در زندگی روزمره با آن روبرو می‌شویم.
• استرس مزمن: استرس مزمن استرسی است که به نظر می‌رسد پایان ناپذیر و گریزناپذیر است، مانند استرس در یک ازدواج بد یا یک شغل مربوط به حسابداری یا مالیاتی. استرس مزمن همچنین می‌تواند ناشی از تجربیات آسیب زا و آسیب‌های دوران کودکی باشد.
• استرس حاد اپیزودیک: استرس حاد اپیزودیک استرس حادی است که به نظر می‌رسد شایع است و راهی برای زندگی است و زندگی پریشانی مداوم ایجاد می‌کند.
• استرس مفید: استرس مفید یا خوب سرگرم کننده و هیجان انگیز است. این به عنوان یک نوع استرس مثبت شناخته می‌شود که می‌تواند انرژی شما را حفظ کند. این بیماری با افزایش بیش از حد آدرنالین همراه است، مانند زمانی که در حال اسکی یا مسابقه برای رسیدن به یک مهلت مقرر هستید.

تأثیر 

ارتباط بین ذهن و بدن شما هنگامی آشکار می‌شود که تأثیر استرس بر زندگی خود را بررسی کنید.

احساس استرس در رابطه با یک رابطه، پول یا وضعیت زندگی شما می‌تواند مسائل مربوط به سلامت جسمی را ایجاد کند. عکس این نیز درست است. مشکلات سلامتی، چه با فشار خون بالا روبرو باشید و چه دیابت داشته باشید، بر میزان استرس و سلامت روانی شما نیز تأثیر می‌گذارد. هنگامی که مغز شما دچار درجه استرس بالایی می‌شود، بدن نیز به همان نسبت واکنش نشان می‌دهد.

استرس حاد جدی، مانند درگیر شدن در یک فاجعه طبیعی یا درگیر شدن در یک درگیری لفظی، می‌تواند باعث حملات قلبی، آریتمی‌ها و حتی مرگ ناگهانی شود. با این حال، این بیشتر در افرادی که قبلاً بیماری قلبی دارند، اتفاق می‌افتد.

استرس آسیب عاطفی هم به همراه دارد. در حالی که برخی از استرس‌ها ممکن است احساس اضطراب یا ناامیدی خفیف ایجاد کنند، استرس طولانی مدت همچنین می‌تواند منجر به فرسودگی شغلی، اختلالات اضطرابی و افسردگی شود.

استرس مزمن می‌تواند تأثیر جدی بر سلامتی شما نیز بگذارد. اگر استرس مزمن را تجربه کنید، سیستم عصبی خودمختار شما بیش از حد فعال خواهد شد که احتمالاً به بدن شما آسیب می‌رساند.

شرایط تحت تأثیر آن

• دیابت
• ریزش مو
• بیماری قلبی
• پرکاری تیروئید
• چاقی
• اختلال عملکرد جنسی
• بیماری دندان و لثه
• زخم
• اثرات استرس

درمان

برای استرس یک تشخیص پزشکی مشخص یا درمان  خاصی وجود ندارد. درمان آن بر تغییر وضعیت، توسعه مهارت‌های مقابله با استرس، اجرای تکنیک‌های آرام سازی و درمان علائم یا شرایطی که ممکن است ناشی از استرس مزمن باشد، متمرکز است.

برخی از مداخلات مفید ممکن است شامل درمان، مصرف داروهای شیمیایی یا مکمل و جایگزین باشد.

روان درمانی

برخی از اشکال درمانی که ممکن است به ویژه در پرداختن به علائم استرس از جمله درمان شناختی رفتاری (CBT) و کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) مفید باشد. CBT بر کمک به افراد در شناسایی و تغییر الگوهای تفکر منفی متمرکز است ، در حالی که MBSR از مدیتیشن و هوشیاری برای کمک به کاهش سطح اضطراب استفاده می‌کند.

داروهای شیمیایی

بعضی اوقات ممکن است برای رفع برخی علائم خاص که به اضطراب مربوط می‌شوند، داروهای شیمیایی تجویز شود. چنین داروهایی ممکن است شامل داروهای کمکی در خواب، داروهای ضد اسید، ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب باشد.

طب مکمل و جایگزین

برخی از روش‌های مکمل که ممکن است برای کاهش آن نیز مفید باشند شامل طب سوزنی، رایحه درمانی، ماساژ، یوگا و مدیتیشن است.

استفاده از داروها و دمنوش‌های گیاهی، هم می‌تواند به درمان اضطراب افراد کمک کند.

از جمله دمنوش‌هایی که اغلب افراد می‌توانند از آن استفاده کنند، دمنوش به، بابونه، به لیمو و بادرنجبویه است.

لازم است استفاده از گیاهان د منوش‌های آرامبخش زیر نظر متخصص طب سنتی ایرانی و با توجه به مزاج فرد انجام گیرد.

منبع:

1. verywellmind.com
2. کتاب بهداشت روان نوشته دکتر سمیه فتعلی

تصحیح و ویرایش: دکتر زهرا شکرریز (عضو کارگروه تغذیه و رژیم درمانی)

برای گرفتن وقت مشاوره و ویزیت آنلاین از سایت دکتر بانوکا به اینجا مراجعه کنید.