آلرژی یا حساسیت واکنش‌های غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن است که در پاسخ به مواد و ذرات بی‌ضرر رخ می‌دهد. آلرژی یکی از شایع‌ترین اختلالات پزشکی است. تخمین زده می‌شود که بیش از یک نفر از هر پنج نفر، از نوعی آلرژی رنج می‌برد. آلرژی نوعی واکنش ایمنی است. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن با تولید پروتئین‌های خاصی به نام آنتی‌بادی‌ها به اجسام و ذرات خارجی مانند گرده یا باکتری‌ها پاسخ می‌دهد. آنتی‌بادی‌ها می‌توانند مولکول‌های (آنتی‌ژن‌ها) روی سطح اجسام خارجی را شناسایی و به آن‌ها بچسبند.
این تعامل بین آنتی‌بادی و آنتی‌ژن باعث ایجاد یک سری واکنش می‌شود که برای محافظت از بدن در برابر عفونت طراحی شده‌اند. مواد و ذرات بی‌ضرری که ما روزمره با آن‌ها سروکار داریم نیز می‌توانند همین سری از واکنش‌ها را تحریک کنند. در این وضعیت است که گفته می‌شود، شخص به آلرژی یا حساسیت مبتلا شده است. یکی از راه‌های درمان آلرژی با طب سنتی استفاده از راهکارهایی است که در این زمینه ارائه شده و در ادامه مقاله مواردی از آن را بررسی خواهیم کرد.
راه‌های ورود آلرژن‌ها به بدن
برای یافتن راهکارهای درمان آلرژی با طب سنتی و طب مدرن، ابتدا باید آلرژن‌ها و راه‌های ورود آن‌ها را به بدن بشناسیم. آلرژن‌ها از چهار راه اصلی وارد بدن می‌شوند: مسیرهای تنفسی، پوست، دستگاه گوارش و سیستم گردش خون.
- آلرژن‌های موجود در هوا باعث عطسه، آبریزش بینی و خارش و خون‌آلود شدن چشم‌ها در تب یونجه (رینیت آلرژیک) می‌شوند. آلرژن‌های موجود در هوا همچنین می‌توانند پوشش ریه‌ها را تحت تأثیر قرار دهند و باعث بروز آسم یا ورم ملتحمۀ چشم (چشم صورتی) شوند.
- آلرژن‌های موجود در غذا می‌توانند باعث خارش و تورم لب‌ها و گلو، دل‌پیچه و دل‌درد و اسهال شوند. این آلرژن‌ها هنگامی‌که به جریان خون جذب می‌شوند، ممکن است باعث کهیر یا واکنش‌های شدیدتری شوند؛ از جمله تورم مکرر و غیرالتهابی پوست، غشاهای مخاطی، اندام‌ها و مغز (آنژیوادم). برخی از آلرژن‌های غذایی ممکن است باعث شوک آنافیلاکسی (شوک آلرژی) شوند. شوک آنافیلاکسی یک وضعیت تهدید‌کنندۀ زندگی است که از علائم آن می‌توان تورم بافت، انقباض مسیر تنفس و کاهش فشار خون را نام برد.
- مواد حساسیت‌زا در تماس با پوست می‌توانند باعث قرمزی، خارش و تاول شوند که درماتیت تماسی نامیده می‌شود. واکنش‌های پوستی نیز می‌توانند تحت تأثیر آلرژن‌هایی رخ دهد که از مسیرهای تنفسی یا دستگاه گوارش وارد می‌شوند. این نوع واکنش به درماتیت آتوپیک معروف است.
- تزریق مواد حساسیت‌زا از طریق نیش حشرات یا تزریق دارو به بدن، می‌تواند آلرژن‌ها را مستقیما وارد گردش خون کند. گردش خون جایی است که ممکن است علاوه بر پاسخ‌های موضعی مانند تورم و تحریک در محل تزریق، پاسخ‌هایی در کل سیستم (از جمله شوک آنافیلاکسی) ایجاد کند.
درجات مختلف آلرژی در افراد
افراد مبتلا به آلرژی نسبت به همۀ آلرژن‌ها به یک اندازه حساس نیستند و راهکارهای درمان آلرژی با طب سنتی یا طب مدرن با توجه به درجات حساسیت آن‌ها به آلرژن‌های مختلف، تجویز می‌شود. آلرژی ممکن است با گذشت زمان بدتر شود. به عنوان مثال، آلرژی به گیاه ابروسیا در دوران کودکی ممکن است به آلرژی به گردوغبار در تمام طول سال تبدیل شود. از سوی دیگر، ممکن است حساسیت آلرژیک در فرد از بین برود. درماتیت آتوپیکِ نوزادی یا کودکی تقریبا در همۀ افراد از بین می‌رود. در ظاهر اینگونه به نظر می‌رسد که حساسیت فرد تمام شده است، در صورتی که در اصل تماس فرد با آن آلرژن‌ها کمتر شده یا فرد نسبت به آن آلرژن‌ها مقاوم شده است.
علل حساسیت
ایمنی‌شناسان (ایمونولوژیست‌ها) و پزشکان متخصص طب سنتی واکنش‌های آلرژیک را به چند گروه اصلی تقسیم می‌کنند و برای هریک اصول مختلف درمان آلرژی با طب سنتی و طب مدرن را پیشنهاد می‌دهند. در ادامه، جزییات مربوط به واکنش‌های حساسیت فوری را بررسی خواهیم کرد.
واکنش‌های حساسیت فوری
در واکنش‌های حساسیت فوری، که عمدتا با واسطۀ سلول‌های ماستوسیت و در عرض چند دقیقه پس از تماس با آلرژن رخ می‌دهند و واکنش‌های حساسیت تأخیری، با واسطۀ سلول‌های T (نوعی از گلبول‌های سفید) و چند ساعت تا چند روز پس از قرار گرفتن در معرض آلرژن رخ می‌دهند.
واکنش‌های حساسیت فوری در مسیرهای تنفسی فوقانی و چشم‌ها باعث آبریزش بینی و خارش چشم‌های قرمز و ورم‌کرده می‌شود که این موارد از مشخصه‌های رینیت آلرژیک هستند. این واکنش‌ها در دستگاه گوارش منجر به تورم و تحریک پوشش روده می‌شوند که باعث دل‌درد و دل‌پیچۀ و اسهال معمول در آلرژی غذایی می‌شود. آلرژن‌هایی که وارد گردش خون می‌شوند ممکن است باعث کهیر، آنژیوادم، شوک آنافیلاکسی یا درماتیت آتوپیک شوند.
آلرژن‌های روی پوست معمولا باعث واکنش حساسیت تأخیری می‌شوند. سلول‌های T در حال حرکت با آلرژن تماس برقرار کرده و پاسخ ایمنی طولانی‌تری را شروع می‌کنند. این نوع واکنش آلرژیک ممکن است در طی چند روز پس از تماس با آلرژن ایجاد شود و علائم ممکن است تا یک هفته یا بیشتر باقی بماند. در این نوع از بیماری، درمان آلرژی با طب سنتی می‌تواند بسیار اثربخش باشد.
نقش وراثت
با وجود اینکه آلرژی به آلرژن‌های خاص ارثی نیست، اما احتمال ایجاد نوعی آلرژی حداقل در بسیاری از افراد ارثی به نظر می‌رسد. اگر هیچ‌یک از والدین آلرژی نداشته باشند، احتمال ابتلای کودک به آلرژی تقریبا 10 الی 20 درصد است. اگر یکی از والدین آلرژی داشته باشد، این احتمال 30 الی 50 درصد است. و اگر هر دو آلرژی داشته باشند این احتمال 40 الی 75 درصد است.
آلرژن‌های رایج
برای داشتن یک برنامه منظم از درمان آلرژی با طب سنتی و بهره‌گیری از راهکارهای این طب برای تسکین علائم خود، در ابتدا باید آلرژن‌های رایج در این حیطه را بشناسیم.
شایع‌ترین آلرژن‌های موجود در هوا عبارتند از:
- گردۀ گیاهان؛
- پوست و موی حیوانات؛
- اعضای بدن کنه‌های خانگی (موجودات میکروسکوپی که در همۀ خانه‌ها یافت می‌شوند.)؛
- گرد و غبار؛
- هاگ‌های کپک؛
- دود سیگار؛
- حلال‌ها؛
- پاک‌کننده‌ها؛
آلرژن‌های غذایی رایج شامل موارد زیر است:
- آجیل، به ویژه بادام زمینی، گردو و آجیل برزیلی؛
- ماهی، نرم تنان و صدف؛
- تخم‌مرغ؛
- گندم؛
- شیر؛
- افزودنی‌های غذایی و نگهدارنده‌ها؛
علل شایع درماتیت تماسی شامل موارد زیر است:
- گیاه گزنه، بلوط و سماق؛
- نیکل یا آلیاژهای نیکل؛
- لاتکس؛
حشرات و سایر بندپایان که نیش آن‌ها معمولا باعث آلرژی می‌شود شامل موارد زیر است:
- انواع زنبورها مانند زنبور عسل و زنبور سرخ؛
- پشه‌ها؛
- کک؛
- انگل پوستیِ گال؛
علائم آلرژی
علائم آلرژی به نوع خاص واکنش آلرژیک بستگی دارد. مثلأ رینیت آلرژیک با خارش و آبریزش بینی مشخص می‌شود که اغلب همراه با خراش یا تحریک گلو به دلیل وجود آبریزش درونیِ بینی است. التهاب غشای نازک پوشاننده چشم (کانژنکتیویت آلرژیک) باعث قرمزی، سوزش و افزایش اشک در چشم می‌شود. آسم باعث خس‌خس سینه، سرفه و تنگی نفس می‌شود. علائم آلرژی غذایی به بافت‌هایی که بیشتر به آلرژن حساس هستند و اینکه آیا به طور سیستماتیک توسط سیستم گردش خون پخش می‌شود بستگی دارد. علائم گوارشی ممکن است شامل تورم و سوزن‌سوزن شدن لب‌ها، زبان، کام یا گلو، حالت تهوع، دل‌درد و دل‌پیچه، اسهال و گاز معده باشد. درماتیت تماسی با تاول‌های قرمز، خارش‌دار پوستی مشخص می‌شود.
واکنش‌های کلی بدن یا سیستمیک ممکن است با هر نوع آلرژنی رخ دهند، اما در مصرف یا تزریق یک آلرژن شایع‌تر هستند.
واکنش‌های پوستی شامل جوش‌های برجسته، قرمز و خارش‌داری به نام کهیر هستند. یک واکنش پوستی عمیق‌تر و گسترده‌تر که جمع‌شدن مایعات بیشتری را شامل می‌شود، آنژیوادم نامیده می‌شود. شوک آنافیلاکسی، واکنش دیگری است که با مشکل در تنفس، افت فشار خون، تورم زیاد بافت، اختلالات ریتم قلب، احساس گیج و منگی و در برخی موارد، از دست دادن هوشیاری مشخص می‌شود.
تشخیص حساسیت
آلرژی را اغلب می‌توان با بررسی دقیق سوابق پزشکی فرد تشخیص داد. به این شکل که می‌توان علائم را با قرار گرفتن در معرض آلرژن‌های احتمالی مطابقت داد. برای شناسایی آلرژن‌های احتمالی می‌توان از تست‌های آلرژی استفاده کرد. این آزمایش‌ها معمولا با تست‌های خراش پوستی یا پچ تست شروع می‌شوند.
این تست‌ها به این صورت هستند که برای مشاهدۀ واکنش بدن یک فرد، پوست او را در معرض مقادیر کمی آلرژن قرار می‌دهند. حتی اگر آلرژن در غذا یا مجاری تنفسی وجود داشته باشد، واکنش روی پوست نیز رخ می‌دهد. آزمایش رادیوآلرژیوسنتز (RAST) یک آزمایش خون است که سطح آنتی‌بادی‌های واکنشی موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش‌های تحریکی، که معمولا با آلرژن‌های موجود در هوا انجام می‌شود، آلرژن ایجاد شده از طریق روش‌های معمول را مستقیما نشان می‌دهد. برای آزمایشات تحریکی آلرژن غذایی، فرد باید به مدت دو هفته یا بیشتر از آلرژن مشکوک پرهیز کند و سپس مقداری اندازه‌گیری شده از آن را مصرف کند. اگر براساس سابقۀ پزشکی بیمار فرد در معرض شوک آنافیلاکسی باشد، از آزمایش‌های تحریکی استفاده نمی‌شود.
پزشکان طب سنتی در این زمینه راهکارهای مناسبی برای تشخیص علل و عوامل دخیل در ایجاد حساسیت دارند که با توجه آن، برای درمان آلرژی با طب سنتی اقدامات لازم را به عمل می‌آورند.
درمان آلرژی با طب سنتی
متخصصان طب سنتی برای درمان آلرژی با طب سنتی راهکارهای مخصوص به خود را دارند که می‌تواند به شکل قابل توجهی علائم شما را تخفیف دهند. مثلاً رعایت موارد زیر می‌توانند به کاهش علائم آلرژن‌های موجود در هوا کمک کنند:
- گیاه گزنه؛
- انگور؛
- گیاه ریش بزی (افدرا)؛
- گیاه شیرین بیان؛
- گیاه قاشقک چینی؛
- دانه‌های گیاه جینکو بیلوبا؛
- گیاه سرخارگل؛
- گیاه جزر و خله شیطانی؛
- گیاه بداغ جنگلی؛
- گیاهان دارویی طب سنتی چینی؛
- داروهای هیومیوپاتی مانند سماق سمی، جوز سمی و APIS MELLIFICA (دارویی که از سم زنبور عسل تهیه می‌شود)
- ویتامین ؛C
- کوآنزیم کیو 10 (COQ10)؛
- زینک؛
- داروی ان-استیل سیستئین (NAC)؛
- طب سوزنی؛
واکنش‌های پوستی
انواع داروهای گیاهی، چه داروهایی که به صورت موضعی و چه به صورت داخلی مصرف می‌شوند، می‌توانند به درمان درماتیت تماسی کمک کنند. ضماد ساخته شده از گل حنا یا گیاه گندمک می‌تواند پوست را تسکین دهد. کرم یا مادۀ شستشوی حاوی کالاندولا (گل همیشه بهار) که یک ماده ضدعفونی‌کننده و ضدالتهاب طبیعی است، می‌تواند به بهبود کهیر و جوش‌های پوستی کمک کند. داروهای گیاهی چینی در درمان درماتیت آتوپیک موثر بوده‌اند. داروهای هومیوپاتی زیر باید به صورت داخلی مصرف شوند، این موارد از مهم‌ترین روش‌های درمان آلرژی با طب سنتی هستند:
- دارویAPIS برای رفع تاول‌های پوستی که با استفاده از کمپرس‌های سرد (مانند کیسه یخ) و نیش زنبور احساس بهتری پیدا می‌کنند.
- عصارۀ گیاه گزنه برای رفع تاول‌هایی که با استفاده از کمپرس‌های گرم (مانند کیسه آب‌گرم) احساس بهتری پیدا می‌کنند و برای رفع جوش‌های ناشی از گیاه گزنه، بلوط یا سماق.
- چای مارش برای رفع خارش نیش حشرات؛
- روغن کروتون برای رفع جوش‌های ناشی از گیاه گزنه، بلوط یا سماق.
حساسیت غذایی
آلرژی یا حساسیت غذایی ممکن است با حساسیت‌زدایی خوراکی کنترل شود. کودکان مبتلا به آلرژی به شیر، تخم‌مرغ، ماهی یا سیب که از روش حساسیت‌زدایی خوراکی پیروی کرده‌اند، نسبت به غذای حساسیت‌زا مقاومت نشان دادند. یکی از روش‌های درمان آلرژی با طب سنتی از طریق حساسیت‌زدایی خوراکی است که در آن، بیمار را در دوزهای کنترل شده اما افزایشی، در معرض آلرژن‌ها قرار می‌دهند. افراد تحت آزمایشی که در طول مطالعه از مواد غذایی حساسیت‌زا اجتناب کرده بودند، همچنان نسبت به آن‌ها حساسیت داشتند.
روش‌های درمان آلرژی با طب مدرن
داروهای تجویزی و بدون نسخه زیادی برای درمان واکنش‌های حساسیت فوری در دسترس هستند. اکثر این داروها با کاهش توانایی هیستامین در تحریک علائم حساسیت عمل می‌کنند. سایر داروها با تحریک سیستم‌های دیگر یا به طور کلی کاهش پاسخ‌های ایمنی با اثرات هیستامین مقابله می‌کنند. در کنار همه این روش‌ها بهتر است از روش‌های درمان آلرژی با طب سنتی غافل نشویم و از آن‌ها به عنوان تسهیلگر در روند درمان استفاده کنیم.
آنتی‌هیستامین‌ها
آنتی هیستامین‌ها گیرنده‌های هیستامین بافت بینی را مسدود می‌کنند و اثر هیستامین آزاد شده توسط سلول‌های ماستوسیت را کاهش می‌دهند. آن‌ها ممکن است پس از ظاهر شدن علائم آلرژی مورد استفاده قرار بگیرند، اگرچه به نظر می‌رسد زمانی مؤثرتر هستند که به صورت پیشگیرانه استفاده می‌شوند. طیف گسترده‌ای از آنتی‌هیستامین‌ها در دسترس عموم قرار دارند.
ضد احتقان و گرفتگی
داروهای ضد احتقان رگ‌های خونی را برای مقابله با اثرات هیستامین منقبض می‌کنند. اسپری‌های بینی در دسترس عموم قرار دارند. داروهای ضداحتقان محرک هستند و ممکن است باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون، سردرد و بی‌قراری شوند.
استفاده از اسپری‌های بینی برای مدت طولانی‌تر از چند روز می‌تواند باعث از دست دادن اثربخشی و احتقان برگشتی شود که در آن مجرای بینی شدیدتر از قبل از درمان متورم می‌شود. استفاده از گیاه آویشن برای درمان گرفتگی و آبریزش بینی، یک روش معتبر درمان با طب سنتی است.
کورتیکواستروئیدهای موضعی
کورتیکواستروئیدهای موضعی التهاب غشای مخاطی و پوست را کاهش می‌دهند و با تجویز پزشک می‌توان آن‌ها را مصرف کرد. آلرژی‌ها با پیشرویِ فصل بدتر می‌شوند و کورتیکواستروئیدهای موضعی به ویژه در کاهش حساسیت‌های فصلی موثر هستند. در نتیجه، بهتر است مصرف این داروها را قبل از شروع فصل آلرژی شروع کنید.
یک مطالعه در سال 2001 نشان داده است که اسپری‌های بینی استروئیدی بهتر از آنتی هیستامین‌ها برای حساسیت‌های فصلی عمل می‌کنند. عوارض جانبی این داروها معمولا خفیف است، اما ممکن است شامل سردرد، خونریزی بینی و احساس طعم ناخوشایند باشد.
تثبیت کننده‌های سلول‌های ماستوسیت
کرومولین سدیم از آزاد شدن گرانول‌های سلول‌های ماستوسیت و در نتیجه از آزاد شدن هیستامین و سایر مواد شیمیایی موجود در آن‌ها جلوگیری می‌کند. کرومولین سدیم به صورت اسپری بینی و آئروسل (سوسپانسیون ذرات در گاز) موجود است.
متسع‌کننده‌های نایژه
از آنجا که واکنش‌های آلرژیک مربوط به ریه‌ها باعث باریک شدن مسیرهای تنفسی یا به عبارتی نایژه‌ها می‌شوند، متسع‌کننده‌های نایژه که باعث باز و گشاد شدن ماهیچۀ صاف درون بافتِ مسیرهای هوایی می‌شوند، می‌توانند بسیار موثر باشند. از متسع‌کننده‌های نایژه می‌توان آدرنالین، آلبوترول و تئوفیلین را نام برد. داروهای دیگر، از جمله استروئیدها، برای پیشگیری و کنترل حملات آسم استفاده می‌شود.
ایمنی درمانی (ایمونوتراپی)
ایمونوتراپی، که تحت عنوان واکسن‌های حساسیت‌زدایی یا آلرژی نیز شناخته می‌شود، تعادل انواع آنتی‌بادی موجود در بدن را تغییر می‌دهد. تزریق این واکسن‌ها، طی چند هفته یا ماه باعث افزایش تدریجی مقدار آلرژن و تقویت کننده‌های دوره‌ای است. در این روش دستیابی به نتایج رضایت‌بخش ممکن است چندین سال طول بکشد و تقریبا در یک بیمار از هر پنج بیمار اصلا موثر نیست.
افرادی که تمام واکسن‌ها را دریافت می‌کنند به دلیل خطر اندک شوک آنافیلاکسی (وضعیتی که می‌تواند منجر به مشکل در تنفس و افت شدید فشار خون شود)، پس از هر واکسن تحت نظارت دقیق قرار خواهند گرفت.
آلرژی و بارداری
برخی از آلرژی‌ها از جمله آلرژی پوستی مثل کهیر حاملگی در زمان بارداری بر اثر تغییرات هورمونی در این دوران ایجاد می شوند و در صورتی که برای درمان و کنترل آن اقدام نشود، می‌تواند باعث آسیب به جنین شود. پس پیشگیری از آلرژی و درمان آن در دوران بارداری اهمیت بسیار زیادی دارد.
چنانچه در دوران حاملگی هر کدام از انواع آلرژی را تجربه کردید، از مصرف هرگونه دارو، به صورت خودسرانه، بدون مشورت با پزشک متخصص جداً پرهیز کنید.
یک کلیک تا
درمان با طب سنتی
تسکین و درمان علائم آلرژی
اگر شما نیز از واکنش‌های آلرژیک فصلی، حساسیت‌های مرتبط با آلرژن‌های مختلف مثل شوینده، دود سیگار و آلودگی هوا ، جساسیت‌های التهابی مثل خارش، حساسیت غذایی و… رنج می‌برید، میتوانید برای تسکین علائم خود و کنترل عوارض جانبی داروها به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه کنید. درمان آلرژی با طب سنتی یکی از مهم‌ترین اقدامات درمانی است که در صورت وجود مشکلات مربوط به حساسیت باید برای رفع آن اقدام کنید تا وضعیت سلامت خود را ارتقا دهید.
متخصصان کلینیک طب سنتی دکتر سریتا می‌توانند در طی کردن این مسیر به شما کمک کنند. این متخصصان برای درمان مشکلات آلرژیک از روش‌های طبیعی و اقدامات طب سنتی بهره می‌گیرند. برای ارتباط با این پزشکان، با کارشناسان کلینیک طب سنتی دکتر سریتا، زیرمجموعه هولدینگ سلامت دکتر بانوکا در تماس باشید.
منبع: The Gale Encyclopedia of Alternative Medicine ؛